Mongolia po ngrin gjatë dimrit të saj më të ashpër në gjysmë shekulli me kushte ekstreme duke vrarë më shumë se 4.7 milionë kafshë dhe duke kërcënuar jetesën dhe furnizimin me ushqim të mijëra njerëzve, ka paralajmëruar Federata Ndërkombëtare e Kryqit të Kuq. Kushtet e rënda, të njohura si dzud, karakterizohen nga temperaturat në rënie dhe bora e thellë dhe akulli që mbulon zonat e kullotave dhe ndërpresin aksesin në ushqim për bagëtinë. Rreth 300,000 njerëz në Mongoli janë barinj tradicionalë nomade dhe varen nga bagëtia, dhitë dhe kuajt e tyre për ushqim dhe për t’i shitur në treg.
“Për ata njerëz që varen plotësisht nga bagëtia e tyre për të mbijetuar, ata janë bërë të varfër në vetëm pak muaj,” tha Alexander Matheou, Drejtor Rajonal i FNKKGJK për Azinë Paqësor, për CNN të enjten. “Disa prej tyre tani nuk janë më në gjendje të ushqehen ose të ngrohin shtëpitë e tyre.” Që nga nëntori, të paktën 2,250 familje barinjsh kanë humbur më shumë se 70% të bagëtive të tyre. Më shumë se 7,000 familje tani nuk kanë akses në ushqimin e duhur, shtoi ai. Dzud ka prekur tre të katërtat e vendit, por kushtet pritet të përkeqësohen ndërsa dimri vazhdon. “Tani është pranvera, por dimri po zvarritet në Mongoli. Ka ende borë në tokë dhe bagëtitë janë duke ngordhur sërish”, tha Matheou. Qeveria mongole shpalli një gjendje gatishmërie të shtuar muajin e kaluar që do të zgjaste deri më 15 maj dhe të martën FNKK-ja nisi një apel për fonde për të lehtësuar vuajtjet e njerëzve që kanë humbur mjetet e jetesës.
“Edhe me nivele të larta gatishmërie, të cilat ka pasur në Mongoli këtë vit dhe në vitet e mëparshme, nuk është adekuate për të përballuar ekstremet e kushteve,” tha Matheou. “Ne kemi bërë shumë përgatitje dhe shkalla e saj ende na befasoi.” Dzud ka pasur një taksë shkatërruese ekonomike për barinjtë dhe ka shkaktuar ndërprerje në udhëtimet, tregtinë dhe aksesin në kujdesin shëndetësor dhe arsimin për shumë mongolë, veçanërisht ata që jetojnë në zonat rurale, pasi bora e madhe ndërpret hyrjen në rrugë.
Pse dzud i këtij viti është kaq i keq?
Familjet e barinjve shpesh lëvizin me stinët, duke udhëtuar nëpër kullotat e mëdha të vendit për të gjetur kullota të reja për të kullotur bagëtinë e tyre. Ata përdorin muajt e verës për të rritur foragjere, bar dhe të lashta për kafshët e tyre gjatë dimrit. Ndërsa ata janë mësuar me dimrat e hidhur të Mongolisë, një dzud – ose “katastrofë” – vjen kur thatësirat e verës pasohen nga reshje të mëdha bore dhe të ftohtë ekstrem. Temperaturat mund të bien në -30 gradë Celsius ose më të ulëta. Reshjet e borës këtë vit kanë qenë më të lartat në 49 vjet, duke mbuluar 90% të vendit në kulmin e saj në janar, sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë. Vera e vitit të kaluar filloi mirë me reshje të bollshme shiu. Por një rënie e fortë e temperaturës dhe reshjet e hershme të borës në nëntor i paraprinë një rritjeje të papritur të temperaturës, e cila shkaktoi shkrirjen e borës, sipas OKB-së. Kjo u pasua nga një ftohje e zgjatur që ra nën -40C në disa zona.
Kjo do të thoshte se kullota ishte e varfër, kështu që kafshët nuk mund të dhjamoseshin para dimrit dhe barinjtë nuk mund të përgatisnin sanë të mjaftueshme për to. Tani, Mongolia është goditur me një dzud e dyfishtë “e bardhë” dhe “e hekurt”, që do të thotë se bora shumë e thellë po i pengon kafshët të arrijnë barin, e kombinuar me një ngrirje e fortë që mbyll kullotat në akull.
Dzuds po bëhen më të shpeshta në Mongoli, kështu që kullotat dhe barinjtë nuk kanë kohë për t’u rikuperuar në mes të periudhave të motit ekstrem. “Këto dzud janë ciklike dhe po ndodhin gjithnjë e më shpesh. Kanë kaluar gjashtë në 10 vitet e fundit… kjo është deri tani më e keqja. Por ato vazhdojnë të ndodhin. Dikur ndodhnin rrallë, tani po ndodhin shpesh,” tha Matheou. Mongolia është një nga vendet më të prekura nga kriza klimatike, me temperatura mesatare të ajrit që janë rritur me 2.1 gradë Celsius gjatë 70 viteve të fundit, sipas Programit të Zhvillimit të OKB-së (UNDP).
Sipas agjencive të OKB -së, ndryshimet klimatike të shkaktuara nga njeriu kanë ndërprerë katër stinët e veçanta të vendit, duke çuar në një rritje të thatësirave të përsëritura të verës dhe dimrave të ashpër pasues. Ndikimet e krizës së këtij viti parashikohen të jenë më të mëdha se dzud që goditi Mongolinë në vitin 2010, duke rezultuar në vdekjen e 10.3 milionë bagëtive.
“Ne jemi dëshmitarë të betejave të shumta me të cilat përballen shumë familje blegtorale që nga humbja e bagëtive të tyre të çmuara deri te barrat e vështirësive financiare, burimeve të kufizuara si dhe presioneve të mëdha mbi shëndetin mendor dhe fizik të njerëzve,” tha Olga Dzhumaeva, kreu i IFRC East, në një deklaratë. “Megjithatë ne shohim shpresën dhe qëndrueshmërinë e palëkundur të kaq shumë familjeve teksa luftojnë me zemërimin e dimrit me forcë të jashtëzakonshme. Vdekjet e vazhdueshme të bagëtive, pakësimi i burimeve dhe përkeqësimi i kushteve të qindra mijëra njerëzve në Mongoli këtë dimër është një kujtesë e fortë e nevojës urgjente për ndihmë.”
