”Kalldremet e Tiranës u ngjyen me gjakun e heroit kombëtar e gjaku i Shqipërisë mbarë, sot vlon hidhur për humbjen e idealistit të madh. E ndjejnë të gjithë që kjo vrasje nuk është një marrje gjaku….. Atdhetari i palodhshëm, pushon përmbi shtrat të dekës. Zëri i tij i shenjtë nuk do të kumbojë më në Asamble e as ndër mbledhje të rinjsh; shpirti i madh që bënte të ndezur idealizmin shqiptar sot është shkimë,, ”
Këtë 22 prill, u mbushën plot 100 vjet prej ditës kur përmes një atentati u vra në Tiranë Avni Rrustemi. Mediat e kohës përshkruajnë me detaje atentatin duke përcjellë edhe dhimbjen për vrasjen e heroit. Por pas një shekulli, nuk e vlerësojnë të gjithë si hero. Hulumtues apo komentues të historisë e kanë quajtur Avni Rrustemin edhe “vrasës me pagesë”. Pavarësisht mendimeve apo gjykimeve të ndryshme të viteve të fundit, mediat e kohës përcollën përmes kronikave, Avni Rrustemin me përmasa heroi.
Do të publikojmë kronikën e gazetës “Ora e Maleve” të datës 23 prill 1924, vetëm një ditë pas vrasjes së Avni Rrustemit.
E mërkurë 23 prill 1924
Heroi i popullit Avni Rrustemi vritet tradhëtisht në Tiranë
Në një kryeartikull që patëm botuar, shkruam se “Shqipëria i ngjan anijes që udhëton me një tëvdekur brenda”. Nuk e kishim menduar kurrë se ai i vdekur do të ishte Avni Rrustemi. Zemrënqë për këtë Shqipëri rrahu me një fuqi tëmbinatyrshme, e thau plumbi i tradhëtarve. Kalldremet e Tiranës u ngjyen me gjakun e heroit kombëtar e gjaku i Shqipërisë mbarë, sot vlon hidhur për humbjen e idealistit të madh.
E ndjejnë të gjithë që kjo vrasje nuk është njëmarrje gjaku. Plumbi që shtroi përdhe AvniRrustemin, pati si qëllim rrëzimin e idesë qëishte përherë kërcënim për tradhëtarët e kombit. Avniu ishte me shpirt të viganshëm dhe i bëntëballë të gjitha intrigave që minojnë shtetin e ri. Në të, porsi një çadër drite, nguleshin në këtëerrësirë të frikshme, plot krime e tradhëti. Sytë e nacionalistëve, të rinjtë, tek Avni Rrustemishihnin të pasqyruara idealet e veta, populli ivarfër priste prej inisiativave të tij zemër dhendihmë. Simpatia që në pak kohë rrethoi heroin tonë, ishte më e madhe dhe e hapur aq sa për tubërë symbol i bashkimit të elementeve dhekrahinave e besimeve të ndryshme.
Avniu ishte i Shqipërisë e i të gjithë shqiptarëve. Ky entuziazëm vërtetë i jashtëzakonshëm qëzgjohej përrreth tij, nuk do atribute por vetëmshungullimin e pushkës që tronditi Parisin e entuziazmoi Shqipërinë, por në një mënyrë tëposaqme, për shkak të cilësive morale me tëcilat ishte paisur. Kush ka pasë fatin me e njoftëe me e pasë afër këtë njeri të madh, ka vënë re tek ai zellin më të flaktë për me u bashkue me tëpërvuajturit më të spikatur. Çdo mendimpërparimi, çdo vepër kombëtare ishte e përkrahur me gjithë shpirt prej tij. Jetën e tëgjitha fuqitë e veta ia kishte kushtuar atdheut e kjo frymëzonte çdo veprim të tij. Mjerimet e skamnorëve mundohej me i lehtësu. Fëmijët e varfër të Tiranës mblidheshin rreth tij e ai idrejtonte për të furrtari për tiu blerë bukë. Pas ditës së sotme ata nuk kanë pse të presin mëpara hotelit Internacional. Atdhetari ipalodhshëm, pushon përmbi shtrat të dekës. Zërii tij i shenjtë nuk do të kumbojë më në Asamblee as ndër mbledhje të rinjsh; shpirti i madh qëbënte të ndezur idealizmin shqiptar sot ështëshkimë.
Mërija e pashuar e tradhëtarëve përpiu në njëgomen të përgjakur heroin e kulluar. Varguprogramatik i vrasjeve të shëmtuara po vijon, shteti i ri u trondit e po shkatërrohet. Fuqi tëturbullta kanë shpërthyer në Tiranë, që duan ta dëmtojnë Shqipërinë.
Sot, të gjithë ata që ushqehen me idealin e ndritshëm të kombësisë, të gjithë njerëzitvullnetmirë që duan shpëtimin e popullitshqiptar, fuqitë e shëndosha, duhet të bashkohene t’i bëhen pengesë rrymës së rrënimeve e tëtradhëtive. Këtë kërkon sot prej nacionalistëveshpirti i Avni rrustemit.
Tymi i pushkëve të Mamurrasit e të varreve tëPashës kanë trubulluar atmosferën e Tiranës. Tradhëtarët, intrigat, gjaksorët, rrënuesit, atykanë ngreh çadrën e tyre.
Asambleja mblidhet përmbi një krater.. liria e fjalës nuk është e siguruar, aty asambleistëtgjenden me kokë në gërshërë. Për të kryerdetyrën, asambleja ka nevojë për qetësi dhesiguri më të plotë e për liri më të hapur. Përndryshe ka për të filluar shpejt akti i fundit itragjedisë shqiptare.
Populli dhe asambleistat e Vlorës trimëreshëkërkojnë që asambleja mos të mblidhet më nëTiranë. Populli e asambleistat e të gjithakrahinave të tjera të Shqipërisë duhet që përshpëtimin e tyre duhet të përkrahin kërkesën e vlonjatëve. Për nderën e për jetën e Shqipërisë, asambleja duhet të shpërngulet sa më shpejt ngaShqipëria e Mesme drejt një ambjenti më tëpastër. Vetëm në këtë mënyrë shpëton Shqipëria. Duke shpëtuar Shqipërinë duke siguruar jetën e shqiptarëve, duke e rimëbkbur në rrugën e përparimit, merret mbi tradhëtarë, gjaku i Avni Rrustemit.
