Nga Agim Bajrami
Njerëzit e heshtur ngjajnë me librat ,vendosur diku në një kënd të bibliotekës Atyre nuk u pëlqen të bien në sy ,edhe pse në çdo fletë të tyre janë të mbushur me ngjarje dhe ndodhi nga më drithërueset Ndryshe nga shumë njerëz të tjerë me të cilët kam pasur rastin dhe fatin të njihem Fadile Agalliun (Haxhiajn ), unë e kam njohur me përcaktorin gruaja e Dajës (Hysen Haxhiajt ) Eshtë një grua e heshtur, që e ndjek bashkëshortin e saj ,heroin e burgjeve nën diktaturë, hap mbas hapi ,në ditë të zakonshme dhe të vështira ,në kafenenë e përditshmërisë dhe në sallat e mbledhjeve dhe aktiviteteve të shumta , që ai zhvillon me bashkëvuajtësit e tij të kohës se diktaturës , si për ti afruar atij mbështetjen dhe dashurinë e saj të përjetshme ,Ndonëse vitet bëjnë të tyren dashuria e saj për shokun e jetës ka mbetur njësoj si atëherë , kur e ndiqte me zemër dhe mendje atë nëpër qelitë e lagëta dhe galeritë e burgjeve të Spaçit dhe Qafë Barit ,një grua amazonë ,që nuk e mposhti asnjë pengesë dhe presion i njerëzve shpirt kalbur të diktaturës Nëse do të hidhnim një sy në rrjedhat e jetës së saj ,gjithkush prej nesh do të ndjente një mbajtje fryme dhe një ndjenjë të thellë adhurimi ,për vuajtjet dhe sfidat e medha ,që e shoqëruan jetën e saj për dekada të tëra Ishte një vajzë e re ,plot ëndrra dhe iluzione për jetën ,kur u dashurua me bashkëshortin e saj të ardhshëm Hysenin Sapo kishte përfunduar me sukses studimet në Institutin e lartë pedagogjik në Shkodër dhe projektet e saj për jetën ishin të shumta Edhe familja e saj me origjinë nga Berati, që ishte vendosur me kohë në Golem ,nuk ishte kundër ndjenjat e çiltra dhe martesën e vajzës së tyre me Hysenin
Gjërat ndryshuan për keq në vitin 1976 ,kur diktatura e cila e kishte vënë prej kohësh në listën e zezë Hysenin ,e arrestoi atë papritur e pakujtuar me akuza nga më absurdet ,me të ashtquajturin Grupi Art -kulturë, një grup fantazmë ,nga ata që diktatura i krijonte me qëllime tê caktuara për të mbajtur njerëzit nën terror dhe për të zgjatur vitet e jetës së saj Në sytë e gruas dhe nënës së re me një vajzë të vogël në krahë,ka mbetur akoma e gjallë ajo ditë e mallkuar dhjetori ,kur në derën e banesës së tyre u shfaqën fytyrat e urryera të policëve dhe sigurimsave të regjimit
Hyseni ishte duke u ngrohur pas sobës , kur Belina e vogël trevjeçare me zërin e saj të brishtë i’u dtejtua te atit
Babi të kërkojnë ca xhaxha jashtë
Hyseni diçka parandjeu dhe u shqetësua Puthi vajzën , duke mos e menduar që atë çast njerëzit diktaturë do ti vinin prangat gjoja në emër të popullit ,dhe do të shihej me vajzën mbas 15 vitesh burgu të rëndë Fadiles
sa nuk i’u përmbys bota para syve ,kur gazi i degës që mbante brënda babain e fëmijës së saj ,u zhduk mbas kthesës Fëmija i mitur perpëlitej dhe ngashërente mes lotëve ,sikur ta parandjente gjëmën ndërsa mendjen e gruas sê re vitet e jetës filluan ti kalonin si në një film Ishte një moment kur shumë njerëz kishin humbur kurajon dhe i ishin dorëzuar dëshpërimit ,por jo për një grua të fortë si ajo Dashuria për bashkëshortin dhe familjen e bëjnë një grua të dalë përtej cdo mundësije dhe përfytyrimi Cdo natë kur ajo shtronte tryezën e ngrënies i behej sikur e kishte tê shoqin aty Një grua e tillë shndërrohet pa u ndjerë edhe në një institucion qëndrese dhe mirësije Ndërsa dëgjoj nga gojae kèsaj gruaje fisnike për vitet e gjata tê vetmisê ,larg jetës normale dhe bashkêshortit tè saj ,që vuante një dênim absurd nê zgafellat e tmerrshme dhe shiun acid të burgut të Spaçit ,me fajin e vetëm se e donte jetën dhe atdheun ,nuk mund ti përmbash emocionet ,dhe ndjenjën e fortë të respektit pèr tê Plot pesëmbëdhjetë vite Fadile Agalliut (Haxhiajt) ju desh te ,bëhej vetë grua vetë burrë ,Të shkonte në punë ,të rriste dhe edukonte vajzën e vetme Belinën ,dhe një herë në muaj të siguronte për të shoqin ushqimet e mundshme Ne nje ambient ku gjithcka nxinte dhe lufta e klasave ishte ne kulmin e saj,ku spiunët gëlonin më keq se krimbat nëpër kombë ,mbyllja e gojës dhe përkushtimi në punë ishte zgjidhja e vetme për t’ia dalê mbane dhe mbijetuar
Në shkollën 10 korriku Fadilja kujtohet ende me respekt nga masa e madhe e nxênêsve dhe mêsuesve të asaj kohe Lënda e gjuhë letèrsisê, që jepte ajo ,u bë e dashur për të gjithë nxënësit që kishin fatin ta kishin atë mesuese lënde
Sa herë që spjegonte shkrimtarët dhe poetët e mëdhenj në mëndjen e saj ulej si pa ndjerë liria e endërruar dhe imazhi i Hysenit ,që vuante dënimin larg saj Edhe pse ish bashkëshorja e një armiku të regjimit, kolektivi i mësuesve që punonte bashkë me të ,i ka qëndruar afër dhe eshtë munduar ta përkrahë atë me sa të mundë Fadilja s’mund të harrojë sjelljen e mirë të kolegëve të paharruar të kësaj shkolle Envere Kamata ,Makbule Kajsiu etj që ju bënë asaj një mbështetje e madhe Qytetarët durrsakë që janë shquar gjithmonë për sjelljen e tyre të civilizuar , kanë qenë një opozitë e heshtur kundër regjimit të asaj kohe Fadilja kujton me nostalgji shpërblimet e fund vitit ,kur drejtori i atëhershëm i asaj shkolle Qani Troplini ,bënte të pamundurën për ta ndihmuar , edhe pse mund të ndeshkohej nga zyrtarët dhe pushtetarët e pamëshirshëm
Mbasi dha mësim për dy vjet në shkollën tetëvjecare 29 Nendori ,Fadilja transferohet sërish në shkollën 7 Nentori me drejtor Fatmir Libohova ,edhe ky një intelektual dhe njeri me zemër të madhe Duke qenë një mësuese e pakursyer dhe kaq e dashur me nxënësit Fadilje kishte arritur të fitonte kudo ku shkpnte respekte dhe simpati të madhe Ishte kjo arësyeja dhe respekti drejtor Fatmiri ,të këmbëngulte pranë komitetit egzekutiv të qytetit ,qe gruaja dhe nëna e re ,që deri atëhere jetonte si mos më keq në një dhomë tê vjetèr dhe me lagështirë , të zgjerohej një dhomë dhe kuzhinë
Marrja e shtëpisë së re ishte ndër të paktat çaste gëzimi në jetën e kesaj gruaje dhe mësuese të dalluar nën diktaturë Duke parë punën e saj të palodhur dhe formimin e saj të lartë pedagogjik drejtorija e shkolllës e propozoi atë edhe për udhëheqëse pionierësh Ishte një punë që ajo falë pasionit dhe dëshirës e kreu me sukses gjer në fund Aktivitet e shumta që bënte ajo me fëmijët e evidentuan atë gjer në nivel rrethi Fadilen dhe mesuesinë është vështirë ti ndash nga njeri tjetri E megjithëatë jeta dhe veprimtarija e saj , nuk shihej me sy të mirë nga oborrtarët e sistemit Gjatë bisedës sonë ajo më tregon një rast ,kur gjatë një aktiviteti festiv ,disa persona të pushtetit u munduan ta largonin nga rreshtat e parë bijën e saj të vetme Belinën Ky ishte një nga shumë rastet e denigrimit dhe urrejtjes që njerëzit e asaj kohe kishin për familjarët e njerëzve të persekuar ,pa faj prej tyre ,apo siç i quanin ata me përbuzje armiqtë e klasës Edhe pse e kishte shpallur formalisht divorcin nga i shoqi me qëllimin e vetëm mbrojtjen e jetës së të bijës ,Fadilja nuk reshte asnjëherë duke e ndihmuar bashkëshortin në burg Cdo natë ,gjersa e bija mbushi pesë vjeç ajo mundohej ta justifikonte mungesën e të atit fuke i thënë asaj se babi është në spital Belinën e vogël që kërkonte të atin e mësoi të vërtetën e trishtë vetëm në çastin, kur ajo sëbashku me hallën, shkoi për ta takuar atë në burgun famëkeq të Spaçit ,vendosur mes maleve të ashpër të veriut shqiptar Përfytyroni habinë e vogëlushes ,kur e pa të atin në portën e burgut ,të lodhur dhe të rraskapitur Tek unë kujton Belina ,u zhvilluan në të njëjtën kohë dy fëmijë Njëri që shkonte në shkollë dhe sillej si gjithë moshataret e saj dhe tjetri që qante çdo natë për të atin e saj të damkosur keq nga diktatura Ditën që Hyseni doli nga burgu kujton Fadilja ,shkoi ta takonte të bijën në oborrin e gjimnazit Në fillim.shoqet që e rrethonin e kujtuan Hysenin si dajën e vajzës ,por kur mësuan të vërtetën u prekën shumë dhe nuk po e përmbanin veten Fadilja dhe e bija Belina krijuan në vite jo vetëm lidhjen si nënë e bijë ,por edhe si shoqe ,çka i ndihmoi ato, të mbijetonin në një kohë të vështirë Ardhja e demokracisë e ndihmoi familjen e saj të vendosë ekuilibrat normalë dhe të gjente qetësinë e kërkuar Nëpër aktivitetet e shumta tashmt ata i gjen shpesh herë së bashku ,si plotësim i portretit të njeri tjetrit Një ish mësuese e dalluar nënë dhe bashkëshorte shembullore dhe një shkrimtar dhe publicist i njohur krah njeri tjetrit Fadile Agalliu ( Haxhiaj e ka kaluar me kohë moshën e pensionit ,por energjia dhe aftësija kontribuese në veprimtaritë shoqërore nuk e kanë braktisur akoma
Unë nuk habitem kur e shoh atë nëpër aktivitetet e shumta shoqërore dhe kulturore ,duke dhënë pa kursim kontributin dhe përvojën e saj te vyer di mësuese dhe qytetare e nderuar e Durrësit Njerëzit e heshtur si kjo grua ,ngjajnë me librat e çmuar të jetës Nëse do ti hapësh dhe lexosh ato ,do të mësosh shumë gjëra dhe do të emocionohesh padyshim.
