Nga Shpendi Topollaj
Rruga e jetës së njeriut, shpesh merr kthesa krejt të papritura. Diku për fajin tënd, diku për faj të rrethanave e diku për fajin e të tjerëve. Mund të ndodhë edhe nga kombinimi i tyre apo dhe i rastësisë. Ashtu sikurse njerëzit edhe i kanë dhënë karar duke u shprehur se kështu ka qenë e shkruar. Por është e kotë të vrasësh mendjen për këtë.
As vetë Dritani nuk e mbante mend sesi kishte nisur dashuria e tij me Ritën. Ata fillimisht kishin qenë në të njëjtën bangë në shkollën tetëvjeçare. Qeshnin, luanin, ngacmoheshin, zemëroheshin e aty për aty pajtoheshin përsëri. Ai ishte djalë i shkathët e mjaft i lëvizshëm, kurse ajo e urtë dhe disi e turpshme. Rita mësonte shumë, kurse Dritani, jo se ishte nxënës i dobët, por s`para kishte vullnet për të studiuar. Shpesh, detyrat nga ajo i kopjonte. Më vonë, në gjimnaz, përsëri i caktuan në të njëjtën klasë. Kjo i gëzoi të dy dhe ashtu si pakuptuar e ndien se zemra u rrihte për njeri – tjetrin. Dritani, tani u bë më serioz dhe u shtrua në mësime. Madje zunë të shkëmbenin librat e rinj që dilnin dhe të diskutonin me pasion rreth tyre. Shokët e shoqet e kuptonin se mes tyre kishte diçka, por nuk u binin në sy. Le që kjo ngjiste me të gjithë; sekush e kishte “të dashurën” e vet, kënaqej që dhe të tjerët e dinin, por përsëri kishin zgjedhur të mos u hapeshin të tjerëve. Ishte kjo lloj dashurie misterioze dhe me plot të fshehta që e bënte jetën shkollore edhe më të bukur. Ata kishin plot mungesa e kufizime aso kohe, por duke qenë se ishin në moshën e dashurisë, gjithçka u dukej e bukur dhe me vete thoshin se kjo është lumturia. Me kalimin e viteve, Rita hodhi shtat dhe u gjallërua. Kishte një fytyrë të pastër me dy sy të zinj gjithë shkëlqim e qerpikë të gjatë. Po të të shihte, do turbulloheshe pa tjetër dhe do të të ngatërroheshin disi fjalët. Kur shkuan në maturë, nuk kishte më kuptim që ta fshihnin dashurinë e tyre që ashtu – kështu e dinin të gjithë. Tani gjithmonë rrinin bashkë dhe kjo nuk po u bënte më përshtypje as mësuesve të tyre. Madje, edhe prindërit, kur e mësuan se ata ishin lidhur me kohë, nuk u ndienë; veçse u kujtuan se kishin ende kohë për fejesë, pasi do vazhdonin studimet e larta në Universitet. Çdo gjë po shkonte si jo më mirë. Verën e vitit 1980, ngaqë nuk ruheshin prej askujt, kudo do t`i shihje bashkë; në rrugë, në plazh, bregut të detit duke shëtitur darkave, në kinema a ndonjë koncert andej nga teatri veror. I premtonin njëri – tjetrit besnikëri deri në vdekje. “Edhe pas vdekjes. – shtonte Rita – Sido që të ndodhë, aty pranë teje dua të varrosem. Edhe në atë botë, dua të jem me ty.” Ja pse dhe kërkesën për të drejtën e studimit të dy e bënë për fakultetin e gjuhë – letërsisë. Dhe teksa prisnin t`u vinte përgjigja nga seksioni i Arsimit, ndodhi ajo që s`mendohej. Kur shkuan në shkollë për të parë listat e aprovuara, u çuditën kur aty, krahas shumë emrave të tjerë, ishte vetëm emri i Ritës. Siç qenë, duke arsyetuar se do kishte ndonjë harresë, u ngjitën te drejtori i cili i sqaroi se vetëm ata që u kishte dalë emri, ishin miratuar. Dritani i kujtoi se ai rezultatet i kishte të mira dhe tjetër arsye nuk shihte, por drejtori me sytë përdhe, i tha: “S`di ç`të të them.” I mërzitur siç qe, pasi u nda nga Rita që u mundua ta ngushëllojë duke i thënë se do ishte ndonjë keqkuptim, ai u kthye në shtëpi. I jati e kuptoi menjëherë dhe pasi u ulën në divan, nisi t`i shpjegojë se kishte ngjarë diçka që ai nuk e dinte, dhe kjo do të qe arsyeja që atij ja kishin refuzuar kërkesën. “Një kushëriri ynë, djali i djalit të xhaxhait tim, duke qenë ushtar në kufi, ishte arratisur në Greqi. Por ti rri i qetë se unë do ta bisedoj në ministri dhe besoj…” “Çfarë beson mor bab? Shpreson se do hanë arsye ata. Mos u lodh kot. Kaq mjafton për të na e shkatërruar jetën.” Dhe ashtu ndodhi vërtetë. S`kaloi një javë dhe një kamion me tre a katër policë dhe kryetari i këshillit të lagjes, me një vendim në dorë, u paraqitën te dera e tyre dhe u thanë të bënin gati plaçkat, pasi ishte marrë vendimi për t`u internuar si familje. Turp i madh! Do iknin të përzënë në mes të ditës. Nën shikimin e gjithë komshinjve. Do linin shtëpinë ku kishin banuar gjithë jetën, ku kishin lindur, ishin rritur, kishin luajtur, kishin hyrë e kishin dalë te të gjithë për gëzime e hidhërime. Do largoheshin me kokën ulur, vetëm pse një nip kishte bërë ca hapa më shumë. Pa u merakosur fare për pasojat. Si dreqin ishte kjo punë. Helm u bë dhe Dritani. Ai veç të tjerave mendonte Ritën dhe prindërit e saj, kur ta merrnin vesh. Aha! S`kishte më Ritë tani. Babai i saj kishte goxha detyrë dhe ishte komunist. Dhe ndofta asqë do ta shihte ndonjë herë atë vajzë të shtrenjtë që e kishte njohur qysh kur ishte me dy gërsheta, veshur me atë përparësen e zezë me jakën e bardhë si dëbora. Betimet s`kishin më vlerë. Pse duhej të ngjiste kështu? Vajti si vajti ajo punë, dhe familja e shkretë e pa veten në një baltovinë të Myzeqesë, ku kishte dhe disa banesa ndërtuar me pupulit, ku ishin strehuar disa të internuar të tjerë. Ata kishin kohë në atë gjoja fshat dhe menjëherë u gjendën për ta ndihmuar familjen e porsa ardhur. Nuk kishin nga t`ia mbanin dhe dashje pa dashje, familja e Dritanit iu nënshtrua fatit të vet. Gjithsesi, jeta vazhdonte. Pastaj edhe një lloj shprese i mbante; se ndofta do ta kuptonin se ata nuk kishin asnjë lidhje me arratisjen e atij nipit ushtar. Nga ana e saj dhe Rita kur mësoi se ç`kishte ngjarë me familjen e të dashurit, u pezmatua shumë. U ndie shumë keq dhe disa ditë nuk ulej në tavolinë për të ngrënë. I jati u mundua ta bindëte se këto janë gjëra që ngjasin dhe ajo nuk ishte as e para dhe as e fundit që e provonte këtë dhimbje. Duhej të bëhej e fortë, siç mësonte Partia. Tek udhëheqja e drejtë e saj duhej ta gjente forcën. Rita, nga ana e saj, e kuptonte kotësinë e këtyre fjalëve, por vazhdonte të heshtëte. E dinte se dhe i jati nuk dinte ç`ti thoshte tjetër. Erdh` e u dobësua, sa të dhimbsej kur e shihje. Si do bënte ajo pa Tanin e saj. Ende ruante imazhin e trupit të tij dhe zjarrin e ëmbëlsinë e puthjeve që ai dinte t`i dhuronte. Erdhi shtatori dhe bashkë me shoqet e veta nisi studimet në Tiranë. Ngrihej herët në mëngjes dhe kapte trenin e parë. Gazi dhe hareja e studentëve sikur ja largonte disi mërzitjen. Gjatë gjithë viteve të universitetit, vetëm një herë iu bë sikur e pa Tanin në tren. Ishte kohë dreke dhe ajo po kthehej në Durrës. Kishte si zakonisht shumë pasagjerë, nga të cilët disa rrinin në këmbë. Kur ja; atje te dera i ngjau njëri si ai. S`po u besonte syve. O Zot! – tha me vete. – Të jetë Tani? I nxirë nga dielli, me pantallona doku të zbardhura dhe këmishë me kuadrate. Kaq shumë të ketë ndryshuar. Kur të mbërrijmë në Durrës, do t`i afrohem dhe po të jetë ai, do më njohë vetë. Zemra po i rrihte fort dhe djersët po e mbulonin. Duhej të ishte zverdhur, se njëra nga shoqet, ashtu shkarazi i tha: “Po ty, të zuri treni?” E kishte humbur fare, por e mblodhi mendjen kur pa që shumë nga udhëtarët u ngritën, po merrnin çantat dhe po bëheshin gati të zbrisnin. Ai, vazhdonte të qëndronte pa lëvizur afër derës së vagonit. Rita i shkoi pranë me gjak të ngrirë dhe e pa në sy. Ai, i njohu ata sytë e zinj me ata qerpikët e gjatë. Atë vështrim nuk e kishte harruar për asnjë çast. E ndiqte dhe e shponte si shigjetë edhe kur me një lopatë hapte kanale fushave të Myzeqesë. Po gërshetat ku ishin? Ç`thua kështu? Gërshetat i përkisnin një kohe të largët që nuk gaboje po ta quaje ëndërr. Ai, nuk ishte i sigurt në do e njihte, e ca më keq akoma, në do t`i fliste. Por ajo i foli. “Tani! Ti je?” “Unë… ja kështu vajti puna… Unë jam po ai dhe kurrë nuk kam bërë gjë të keqe”. “Edhe unë po ajo jam”. Në atë rrëmujë, zbritën të dy në platformën e betonit të kapur për dore. Qëndruan aty pa ditur ç`të thoshin. Ndofta i kishin thënë të gjitha. Pastaj pyetën për familjet, për shokët e shoqet dhe për mësimet e saj. Rita nuk guxoi ta pyeste si kalonte dhe ç`punë bënte. Vetëm kur u dëgjua bilbili i konduktorit, iu err shikim dhe pa ja ditur për vështrimet e kurreshtarëve, që i shihnin nga dritaret e vagonit, iu hodh në qafë dhe e puthi në faqe. Ishte një puthje e nxehtë dhe plot pasion. Dritani, ndjeu aromën e saj dhe ju zgjuan aq kujtime. Para se të largohej, Rita i tha fjalët e fundit; “Të kam premtuar, edhe në varr, s`do të të harroj. Ti ishe gjithçka për mua. Me askënd nuk do të jem e lumtur. Mallkuar kush na ndau!” Dhe iku pa e kthyer kokën pas. Ndjeu lotët t`i rridhnin faqeve të skuqura. Çdo gjë ju mjegullua dhe as vetë nuk e kuptoi sesi mbërriti në shtëpi. Tani, nga ana e tij, edhe pse kishte vende të lira, vijoi të rrinte në këmbë në dritaren e korridorit, me sytë nga stacioni. Më mirë të mos e kisha parë fare, thosh me vete. Tani, si do të rri pa të. Isha qetësuar disi dhe ja ku më del papritur; e bukur, e freskët, plot jetë. Por jo më për mua. Sa e desha. Dhe sa e dua. Si do bëj pa të? Nënës dhe babait nuk u tregoi asgjë. U foli vetëm për xhaxhanë, për të cilin kishte marrë leje për ta parë në spital në Tiranë, ku ishte shtruar. Dhe u mbyll në vetvete. Që nga ajo ditë nuk ngriti kokë më. Hija e saj e ndiqte pas ngado. Rita! Rita! Rita! Ky ishte fati ynë? Dhe kujtonte kohën kur si shokë bange kopjonte detyrat te fletorja e saj. Ajo nxehej. Nxehej e inatosej me të dhe kështu bëhej më e bukur; faqet i ndizeshin flakë, dhe të tilla i kishte ato dhe atë ditë që rastësisht e pa në tren. Ulej në ndonjë hije i vetëm, se nuk donte njeri pranë dhe me mend këndonte ndonjë jare shkodrane. Ta dish, ta dish, ta dish, sa mall kam për ty. E shihte se po shkatërrohej fizikisht, por nuk e shmangte dot. Ditë edhe natë mendja atje i rrinte. Rita! Rita ime! Rita shpirti im! Kishin vajtuar dikur për fatin e asaj vajzës së gjorë, kur kishin lexuar “Lulet e mollës” dhe tani duhej të vajtonte fatin e saj të zi. Si ishte ndërtuar kështu jeta e njeriut? Dhe kur jetën tënde e ka në dorë dikush tjetër, pse duhet të rrosh. Vetëm për të ngrënë një copë bukë? Nuk durohej kështu; të të bënte apelin çdo mbrëmje një polic injorant. Të merrje leje edhe për të parë të afërmin tënd në spital. Të të vrisnin dashurinë. Kaluan dhe ca vite dhe Dritani u bë tjetër njeri. Jo më shumë nga puna e rëndë dhe ushqimi i keq, sesa nga hidhërimi. Klima politike sikur ishte zbutur disi dhe familjen e tij e lejuan të kthehej në Durrës. Por Ritën se pa kurrë. Ai sa vinte e bëhej më keq. Mjekët, kur e çuan, konstatuan se vuante nga zemra. Ajo ishte dobësuar aq shumë sa një ditë e la. Por dhe Rita nuk e mësoi kurrë se ai kishte vdekur. Ajo ishte vendosur në Itali, ku ishte martuar dhe kishte lindur një vajzë. Nga mungesa e dokumenteve të rregullta, nuk mund të vinte në Shqipëri. Kishte filluar punë në një supermarket, ku vente çdo ditë me makinën e saj. Një ditë pushimi, kur po shkonte me të bijën e vogël të takonte nja dy shoqe të shkollës që banonin në një qytet tjetër, makina aksidentohet dhe të dyja mbetën të vdekura. Ndihma e parë kishte shkuar menjëherë, por s`kishin ç`t`u bënin. Përplasja kishte qenë fatale. Kujt nuk i erdhi keq për to. Konsullata shqiptare në Milano, bëri çmos që trupat të ktheheshin sa më parë në atdhe. E tepërt të përshkruajmë dhimbjen e familjes së tyre që e kishin nisur vajzën në Itali dhe po u kthehej së bashku me të bijën me një katafalk, në arkivole. I mbuluan me lule dhe lot. Dhe i futën në varret e porsa hapura. Por ku do të thoni ju? Në daç besojeni, në daç jo; varri i Ritës së shkretë ishte në krah, për të mos thënë, ngjitur me atë të Dritanit që kishte vdekur kohë më parë. Atë ditë, ndofta askush nuk e vuri re këtë, por kur u bënë varret me mermer, dhe u vendosën fotografitë e Ritës dhe të së bijës, ata që i njihnin dhe e dinin historinë e tyre, ndalonin dhe të habitur qëndronin para tyre. Disa thoshin se është rastësi e disa të tjerë mendonin se ky ishte vullnet i Zotit, si për të shuar një mall, nga i cili ata dy të dashuruarit nuk do t`i treste dheu, por edhe si për të mbajtur një premtim se “edhe në varr, nuk do të të harroj”. Dhe ka rastisur që të dyja fytyrat, ajo e Ritës dhe ajo e Dritanit, shohin butësisht nga njëri – tjetri.
