(rrëfim)
Nga Eva Esat Kacanja
Unë shkoja gjithmonë te nandaja (edhe pse daja nuk kisha).
E dija rrugën përmendsh deri në Berbere, te Parrucët.
Por para se të dilja nga shtëpia, lahesha, vishesha bukur, krihesha sepse duhet të isha qelibar kur ta takoja nandajën, ishte meraklie e madhe; mama kujdesej mirë për këto detaje, (“të vijë era ujë” thoshte.)
Ngazëllimi më i madh ishte kur e bëja atë rrugë vetëm, e pashoqëruar nga mama ose vëllai i madh ( që në fakt ishte dy vjet më i vogël se unë).
Deri në Derexhik, ecja bukur, ngadalë, me naze, si një trëndafil i verdhë; sa ngjisja shkallët për t’u hedhur në asfaltin drejt Fabrikës së Vajit e për të marrë tëposhtë për në Berbere, ia krisja vrapit si nje kec i shkalluar.
Doja të arrija sa më shpejt. As i dëgjoja fare zërat e grave të lagjes, apo fëmijët që loznin para portave kur më thërrisnin (më njihnin të gjithë), fluturoja!
E ndalja frymën para portës magjike, portës së drurit me hark, e vendosja dorën time mbi dorëzonjën e bronxtë e të rëndë, dhe trokisja…
Porta ishte gjithmonë hapur, por mua më pëlqente ai tingull, që dukej sikur vinte nga koha e kështjellave…Dhe hyja brenda!
Kisha itinerarin tim: shkelja mbi rrugicën dhe shkallët e kalldrëmit, ndalesha te pusi, thërrisja brenda tij “evaaaaaa”, zëri im gjëmonte fort, gjatë, deri sa dëgjoja atë zërin tjetër të bukur, të urtë, o Zot ai zë!
“Jo te pusi, t’u boft nona kurban!”, e unë qeshja dhe me vrap e përqafoja atë grua të shëndetshme, me erë të mirë, me sy blu, me fytyrë të bardhë, me flokë të gjatë, të butë, gri, mbledhur nën një napë të hollë, ildisur me dorë, e pastër si bora.
Une isha 7 ose 8 vjec e atëherë nuk e njihja Xhokondën, vonë e kam kuptuar që ajo ishte Xhokonda, dhe në kujtime ashtu më vjen, me fytyrën e saj të menduar, me cepin e shamisë që e mbante me aq finesë…
Pasi përqafoheshim e putheshim, uleshim në oborr e bënim pak muhabet si mbesa e parë që isha, hetonte me stil, më pyeste për ndonje “sekret” nga familja, të zbulonte ndonjë gjë, si shkonte mama me babën, a ishim mirë, a kishte kthyer baba ndonjë gotë raki, por unë e gjeja mënyrën të mos bija pre e kurthit të “ëmbël”.
“Ku i ke napat e kokës t’i laj me dorë?” dhe çohesha.
Ajo qeshte:”Ha Kacane, Kacane!”
Pasi fshija oborrin me fshesën e shqopës, që lëshonte lule pa fund, mbushja shishet me ujë të freskët, laja shamitë e kokës, kaloja pak nga divanhanja të shikoja qilimat e leckës dhe lagjen deri sa më thërriste të ulesha, të haja bukën e lyer me gjalpë të freskët dhe sheqer përsipër.
“O Nandaj, po pse m’i ke bërë kaq të trasha rriskat e bukës?”
“Ha ke nona, ha, se je dobsu!”
Sa më shijonte ajo bukë!
E pas buke vinte ora magjike….
Pas buke i afroheshim sëndukut ku mbante gjërat e shtrenjta: një takëm popullor, me jelek të punuar me fije ari, ojna-ojna, me çitjan ngjyrë kremi, kapele me temina të arta metalike, nuk e di, por sa herë e shikoja, më dukej se kisha hyrë brenda një prizmi, më bëheshin sytë ngjyra-ngjyra, figura-figura. Ia kaloja dorën sipër lehtë-lehtë, sikur e ledhatoja (nuk më linte ta prekja asgjë) ndërkohë ajo ngrinte palë-palë rrobat e mermerta (një material delikat, i ngrirë, sot e kësaj dite nuk e di si quhet), dhe nga fundi i sëndukut nxirrte një grusht karamele të kuqe Bazi dhe një copëz të vogël, një grimcë njëcentimetroshe ngjyrë lejla, shkëputur prej sapunit Venus, që e ruante nga koha e Italisë (dikur, në kohën e luftës, ushtarët italianë kishin ngritur çadrën në oborrin e kullës së saj.)
E ku krahasohet ajo aromë manushaqe me të gjithë parfumet e botës sot?!
Ma fërkonte pas veshit dhe më pas, ma fuste në xhep duke folur me zë të ulët: “Ruaje ke nona, lyhu kur të shkosh në shkollë!”
E pas këtij rituali të shenjtë, femëror, familjar, vinte epilogu i mrekullueshëm, kafja turke.
“A e pim nji kave ke nona?”
“E pimë, ta bëj? “, hidhesha unë gjithë qejf.
“Jo ke nona, se ti e bën pa shkumë!”, përgjigjej duke buzëqeshur si një ëngjëll i urtë.
E pija atë kafe në një qetësi epike, ngadalë, e shijoja, o Zot sa e shijoja (mama s’më linte kurrë, kur tepronte te xhezvja ndonjë pikë, e pija fshehurazi).
E kështu kalonte ora e së dielës e unë pasdite duhet të kthehesha në shtëpi.
Aq e kisha lejen!
M’i mbushte duart plot, me çfarë të kishte në shpi e oborr, nëpër pemë, më fuste në xhep edhe një 30 lekësh që të blija gurabije, me jepte të fala pa fund për familjen, në veçanti për mamën, më puthte e shtrëngonte, më përcillte deri te porta e drunjtë me hark, dhe me zë të butë më thoshte:
“Shko ke nona, kujdes rrugës. Mirardhsh!”
E më pas porta mbyllej me një kërcitje të çuditshme, që sa herë e kujtoj, më ngjan me një dhimbje…
