Historitë e mëdha shpesh fillojnë me momente që në dukje shfaqen si të parëndësishme, të humbura mes zhurmës së kohës. Pikërisht kjo ndodhi në vitin 1903, kur ndarja që përçau Partinë Social-Demokratike të Punëtorëve të Rusisë (RSDLP) nisi të merrte formë.
E themeluar në vitin 1898, kjo parti kishte si bazë ideologjike marksizmin – një teori që kritikon kapitalizmin si sistem që shfrytëzon masat në favor të elitave. Por, brenda vetë partisë, dy figura me karaktere të forta – Vladimir Lenini dhe Julius Martovi – do të sillnin një përplasje të pashmangshme, duke i ndarë anëtarët në dy fraksione: Bolshevikët dhe Menshevikët.
Shkëndija që ndezi konfliktin
Në verën e vitit 1903, Kongresi i Dytë i RSDLP-së u mblodh në Bruksel dhe Londër. Këtu, Lenini – një revolucionar i vendosur dhe botues i gazetës Iskra (“Shkëndija”) – u përplas me Martovin mbi pyetjen thelbësore: si duhet të organizohej dhe drejtohej partia?
Lenini besonte në një strukturë të ngushtë, me anëtarë të devotshëm dhe të disiplinuar, që do të udhëhiqnin popullin me forcë. Nga ana tjetër, Martovi mbronte idenë e një partie të madhe dhe gjithëpërfshirëse, ku debatet e hapura dhe demokracia do të ishin thelbi i saj. Kjo ndarje u theksua edhe në një votim që u bë mbi një rregull të thjeshtë: përkufizimin se çfarë do të thotë të jesh anëtar i partisë.
Fillimisht, Martovi e fitoi votimin me 28 vota kundër 23 të Leninit, por me kalimin e kohës disa nga mbështetësit e tij u larguan. Kjo i dha Leninit shumicën (“bol’shinstvo”, prej nga vjen emri “Bolshevikë”), ndërsa Martovi mbeti në pakicë (“men’shinstvo”, apo “Menshevikë”).
Konflikti merr hov
Pas kësaj ndarjeje, raportet mes dy liderëve u ashpërsohen. Lenini shfrytëzoi pozitën e tij për të dëbuar tre menshevikë nga bordi editorial i gazetës Iskra, duke e zemërzuar Martovin deri në pikën që ky i fundit dha dorëheqjen. Në tetor të atij viti, Martovi, në një konferencë në Gjenevë, sulmoi ashpër Leninin me akuza personale. I pakënaqur nga kritikat, Lenini braktisi takimin i nxehur.
Megjithëse u bënë përpjekje për të ribashkuar partinë, asgjë nuk ia mbushi mendjen Leninit. Ai vuri një kusht të qartë: bashkimi ishte i mundur vetëm nëse metodat e tij pranoheshin plotësisht. Menshevikët, nga ana e tyre, refuzuan dhunën si mjet për të arritur qëllimet politike, por kjo nuk i ndali Bolshevikët që të vazhdonin të mobilizonin masat me premtime për ndarjen e tokës dhe përmirësimin e kushteve të punëtorëve.
Ngritja e Bolshevikëve dhe fundi i Menshevikëve
Duke qenë se Menshevikët gabuan duke mbështetur vazhdimin e pjesëmarrjes së Rusisë në Luftën e Parë Botërore – një konflikt jashtëzakonisht i papëlqyer mes popullit – Bolshevikët përforcuan pozitën e tyre. Lenini premtoi të nxirrte Rusinë nga lufta, një premtim që fitoi mbështetje të gjerë.
Në tetor të vitit 1917, Bolshevikët morën pushtetin në krah të masave të pakënaqura dhe, deri në vitin 1921, ndaluan aktivitetin e Menshevikëve, duke i detyruar pjesëtarët e tyre të emigronin. Martovi vetë përfundoi në Gjermani, ku vdiq në vitin 1923. Ai pati kohë të shihte si konfliktet ideologjike të vitit 1903 kishin krijuar një makth të paparashikuar që do të ndryshonte fatin e botës.
Një trashëgimi e hidhur
Në zemër të kësaj historie është një pyetje thelbësore: a mund të shpëtohej Rusia nga një diktaturë kaq e egër? Nga një debat për strukturën dhe drejtimin e një partie, u formësua një revolucion që do të transformonte jo vetëm Rusinë, por edhe historinë botërore. Bolshevikët dhe Menshevikët, të bashkuar dikur nga ideologjia e tyre, përfunduan si armiq të përbetuar, duke na lënë një mësim që historia nuk e harron: ndarjet e vogla mund të kenë pasoja të mëdha. / bota.al
