Abdurrahim Ashiku
Tregim
Isha i zhytur në dhembjen kur loti bie si saçme mbi trup e gjembi i saj nguc shpirtin të shpërthejë. Kishte ikur pa kthim një pjesë jete jo vetëm imja. Konaku i burrave e kishte shteruar burimin e fjalëve që thuhen për ti vënë plagës një merhomë të hollë. Ishte koha kur duhet të ngriheshim për të përcjellë mbi supe plumbin që sjell ikja e njeriut. Kohë kur njeriu hesht i zhytur në kujtime.
Shkallëve që mbërthenin në beton katin e dytë me të tretin të pallatit në qendër të qytetit u dëgjuan hapa. Hapa të rëndë, si të ngjitej një togë e tërë njerëzish në rresht, na ngritën në këmbë. Në derë, kokulur, bëri ballë një burrë që nga shtati i kalonte të dy metrat e nga pesha të njëqind okët. Qante si fëmijë, qante e lotët pikë – pikë binin mbi dysheme si rruazat e një gjerdani këputur s’di ku dhe s’di kur.
Të gjithë lëvizën për ti liruar njeriut kryet e vendit. Karrigeja kërciti nga pesha e njeriu më pranë tij zgjati dorën ta mbante. Ai bëri shenjë që gjithçka ishte në rregull dhe ngriti kokën. Dy lotë vazhdonin ti rridhnin në prrenjtë që lidhnin liqenet e thellë të shpirtit njerëzor duke u bashkuar në mjekërr…
Nuk e di pse ajo fytyrë, ato prenj lotësh më larguan për të dhjetat e sekondës nga ai konak mortor për të më ngjitur lart në male, atje ku Korabi i tregon natyrës ballin e bardhë dhe liqenet e lotëve të borës prej nga rrjedhin dy prrenj që poshtë bashkohen e formojnë Veleshicën për tu derdhur në Drin diku atje ku dy Zallet e Kalisit, ndarë në dy krahina, i bëjnë vend ogradeve të Shënlleshe. Nuk e di pse ajo fytyrë njeriu në lot më kujtoi atë pamje të natyrës. Përfytyrimet janë jashtëtokësore.
Burri zhyti dorën në xhepin e xhaketës dhe nxorri nga një qeskë plastike një shervete të qëndisur si në vakt. E shpalosi me kujdesin e njeriut që zbulonte një pergamenë të rrallë. Fshiu me të sytë dhe pasi hodhi një vështrim sa majtas – djathtas konakut të burrave, e shtroi mbi tavolinë dhe tha.
– Kam dyzet e pesë vjet që e mbaj me vete. Është e Remes. Ma mbushi me bukë e ushqime për rrugë. Atë bukë e bëra kafshatë në udhëtimin tim tej e tej kufijve…
Nuk qe nevoja të prezantohej. E prezantova unë mbi bazën e një tregimi të tre vjetëve të shkuara…
* * *
Ishin hapur dyert e ai nuk mund të rrinte tash pa i shtyrë ato, pa e dëgjuar gërvishtjen e tyre hekurndryshkur. E kaloi oqenanin me një frymë e një ditë e pa veten në atë ballkon të Malit të Dardhës që zgjatet mbi Drinin e Zi. I derdhi kujtimet mbi va dhe u ra këmbëve Veleshicës përpjetë. Kaloi mes dy Zall – Kalisëve, njerës të krahinës së Dibrës e tjetrës të asaj të Lumës. E la Shullanin e Poshtëm dhe Çernjevën të lanin këmbët Veleshicës së kulluar dhe me rradhë mori mbi supe peshën e ankthit kalues mes Dërbaçit, Tejsit, Radës e Stredokut ku posta kufitare kish edhe sy edhe veshë, edhe pushkë që ta masnin ballin në tërë përmasat e veta. Kishte rrëshqitur siç i rrëshqet nata ditës e i ishte ngjitur shtegut të Luftinës siç i ngjitet ketri degëve të lisave. Kishte çarë natën e Fushës së Korabit e dielli e kishte kap në Rekë…
– A rron Prokurori ? – pyeti vëllanë.
– Jo, – i tha ai prerë. Ka vdekur në vitin 1985.
– Po e shoqja?
– Po.
– Ku e ka konakun?
– Në Krujë, atje ku e ke lënë.
Të nesërmen kishte marrë autobusin e linjës dhe ishte ndalë më Fushë – Krujë.
Në të përpjetën e qytetit të lashtë, ndërsa rruga herë kapej në njerin krah e herë në krahun tjetër të pyllit të pishave, kujtimet i bënë vend krastës së thatë të kohës …
* * *
…Atëherë i ishte ngjitur të përpjetës mbi karrocerinë e një skode rrabël. Rruga ishte në kalldrëm e pamja, sa të kapte syri, shkëmbinj gëlqeror që mblidheshin grusht nga Fusha e Krujës në Sarisalltëk, lart në majë të malit. Vetëm tek – tuk ndonjë furrë gëlqereje çubukndezur pa pra villte tym. Gjelbrimi vinte paksa lart, atje ku nisnin shtëpitë e para të qytetit, gjelbrim ullinjsh që thuhej se ishin mbjellë nga çiftet e rinj në kohën e Skënderbeut.
Në sheshin në qendër të qytetit i kishin treguar një shtëpi të bardhë dykatëshe bash në themelet e kështjellës shekullore. Kishte trokitur në derë me ndrojtjen e njeriut në hall e në nevojë. Ishte mbasdite orësh kur zyrtarët mblidhen rreth tavolinës së bukës. Derën ia hapi një grua e imët në trup.
– Urdhëro, i kishte thënë. E paske vjehrrën gjallë, dhe i kishte treguar tavolinën e shtruar, rreth së cilës ishin pesë vetë, një burrë, dy djem e dy vajza.
– Mirëse erdhe! – foli burri duke u ngritur në këmbë.
– Jam…
– Bujrëm! Të njoh, të mbaj mend. – i tha duke hedhë përtokë perden e parë të mikut që troket në derë të shtëpisë. – Ulu.
– Kam ngranë…
– Dy të rrahme të bëjnë keq, dy të ngranme kurrë jo.
Pasi hëngrën drekë e mori mënjanë dhe e pyeti.
– Çfarë erë e mbarë të ka marrë e të ka sjell kaq larg?
– Ti e di, i tha kokulur. Para një jave dola nga burgu…
– Po, e di, të kapi amnistia. Si e ke hallin?
– Po, ja, si ta them. Unë se durova shpullën dhe shtiva mbi policin në Lurë. U plagos rëndë, por jeton. Tash jam në gjak e gjaku nuk due të bëhet prrue e të skuq Drinin. E due nji llaf prej teje.
– E din ku kalohet Drini në va?
– Po, i tha, e di edhe vaun, i di edhe hurdhat.
Ishin marrë vesh…
* * *
U përmend kur një dorë e preku në sup e zëri i një burri të moshuar i tha se kishte arritur në stacionin e fundit.
– E desha një këshillë, i tha, ndërsa i ra rreth e qark me sy sheshit. Ku mund ta gjej shtëpinë e Hakiut, besoj se e njihni?
– Eja, i tha,- Ishte miku im më i mirë. Dhe jo vetëm imi por i gjithë krutanëve. Njëzet metra larg e ka. Por, para se të shkosh atje, eja të pimë një kafe. Ne krutanët e kemi zakon që jabanxhinë ta mbajmë për vete para se të shkojë tek miku.
– Kam aq kohë sa të pi vetëm një kafe t’idhët, edhe pse kanë kaluar shtatë vjet. E kam pas mik për kokë.
– Mirë atëherë, ja tek e ka shtëpinë, në katin e dytë. Ngjiti shkallët dhe trokit në derën në krah të majtë…
Shkallët, të gjera e në një kënd të shtrirë, i ngjiti lehtë. Vështirë e pati kur ngriti dorën e u mat të trokiste mbi derë kur shkruhej “Familja Haki Kuçi ”. Krahu iu duk plumb i rëndë e gishti mbi butonin e ziles për një çast nuk iu bind. Mori frymë thellë si të shkundëte kohët dhe më së fundi i mëshoi butonit. Nga brenda u dëgjua një thirmë gjinkalle…
Muk vonoi dhe dera u hap në tërë gjërësinë e saj. Përpara po e njejta fytyrë si katër dekada të shkuara, po e njejta shprehje mirëseardhje, po i njejti zë, po e njejta grua që mosha nuk ia kishte shuar tiparet dhe mirësinë e herëshme.
– Zoti Bajram?! – gurgulloi zëri i gruas. Mirëse erdhe! Urdhëro!
– Më njohe!? Më mbajte mend?
– E si të mos të mbaja mend? Miqtë e mirë nuk harrohen.
– Kush është? U dëgjua nga brenda një zë burri.
Njeriu u step. Për një çast mendoi se njeriu për të cilin kishte ardhë ishte gjallë e do të dilte ta priste si herën tjetër. Trupin ia përshkoi një valë e freskët. Stepja do ti kalonte kur në derën e brendshme u duk një burrë që po të kishte mbi hundë syza optike do të vraponte ta përqafonte. E ndali hapin, e pa me vemendje dhe i zgjati krahut të shtrirë dorën e tij të madhe sa dy duar bashkë.
– Urdhëro!- i tha.- Je mik i babait, je mik i kësaj shtëpie sa të jenë bijtë, nipërit, gjaku i tij.
U ulën ballë përballë, miku në një kolltuk dysh të Misto Mames dhe i zoti i shtëpisë në një kolltuk tek përnball tij.
– Vij nga Amerika, e nisi kuvendin miku Bajram, siç e thirri gruaja në portën e mirëseardhjes. Babën tand e kam pas mik për kokë. Ai ishte prokuror në pozitë por njeri me zemër të madhe në jetë. Nuk munda ta harroj kurrë. Jetën e kam prej tij. Erdha, megjithëse shumë vonë, ta pi një kafe të hidhur në shtëpinë e tij.
– Je i mirëseardhur. Je, siç na e përmendëte shpesh baba në një mesele dibrane, miku më i mirë. Ne gati e kemi harruar. Ju keni një jetë që e mbani në shpirt e zemër. Diçka më tha nana kur hyre në dhomë. Diçka kisha dëgjuar edhe nga baba…
…Kuvendi vazhdoi gjatë. E gjatë ishte rruga e njeriut në udhëtimin e tij përtej oqeanit.
Nuk e lanë të ikte, edhe pse ai u betua se e prisnin në Tiranë…
* * *
Dija shumë për të, apo më sak të them, më kishin treguar historinë e tij ashtu siç kish dalë nga goja e shpirti i tij. Kishte lënë adresën dhe unë, kurioz që ta kem më nga afër tregimin e jetës së tij, i shkrova letër.
Një ditë në shtëpi, në qytetin e vogël ku jetoja, më erdhi një lajmërim nga ata lloj lajmërimesh që posta u çon klientëve kur letra është e rezervuar. Letra nuk u gjet, as atë ditë e as sot e kësaj dite. E bëra problem. Më thanë se e pushuan punonjësin. Ishin vitet e para të tranzicionit, vitet kur humbnin “qetë bashkë me parmendë”.
Nuk e di në se ishte letër e atij burri tej oqeanit. Di, se muaj më vonë, dorazi nga vëllai i tij, më erdhi një letër e shkurtër një gjysmë faqe format, e shkruar me makinë shkrimi, letër me tonet e dialektit dibran ruajtur me shkrim e me gojë një jetë të tërë…
E kam në arkivin tim. Letra përfundon…”Me kaq kesaj rradhe po ju përcjell te falat e mija me rrespekt si ju, Zojs tuej, Fmive, edhe Zojs Hakijut me fmi shum të fala. Mik i juaj Bajram Cani. Dat 15.12.’91.
Një ish i burgosur, një ish i arratisur, më shkruante për prokurorin e jetës së tij…
