Qeveria e Kosovës nuk arriti t’i shpenzojë gati120 milionë euro nga buxheti i vitit 2024. Përderisa shpenzimet për kategori të ndryshme kanë pësuar rritje, për investime kapitale kanë mbetur të pashpenzuara rreth 200 milionë euro të planifikuara, ndërkohë që për të tjerat, si për transfere sociale, mallra, subvencione, dhe paga, shpenzimet kanë qenë më të mëdha krahasuar me vitin e kaluar. Derisa analistët kritikojnë mënyrën e shpenzimit të buxhetit 2024.
Sipas Institutit GAP, referuar raportit zyrtar të Ministrisë së Financave, Punës dhe Transfereve mbi 3.195 miliardë euro u shpenzuan gjithsej pagesa në vitin e kaluar nga mbi 3.314 miliardë sa ishte miratuar buxheti.
Ky raport thotë se në janar të vitit 2024 janë shpenzuar mbi 140 milionë euro, pasuar nga muajt e tjerë me mbi 210 milionë euro, përveç dhjetorit ku u shpenzuan mbi 580 milionë euro.
Sipas GAP-it, mbi 650 milionë euro kanë shkuar për shpenzime kapitale. Ndërsa, për subvencione mbi 1 miliard e 114 milionë euro.
Ata thonë se krahasuar me vitin 2022 dhe 2023, ka një dinamikë të përshpejtuar të shpenzimit të buxhetit.
Drejtori ekzekutiv në Institutin GAP, Blendi Hasaj në një pronocim për KosovaPress thotë se krahasuar me dy vitet e kaluara, në 2024-ën ka pasur shpenzim më të lartë për investime kapitale.
Sa i përket buxhetit total në realizim, në vitin 2023, Qeveria e Kosovës nuk arriti t’i shpenzojë mbi 286 milionë euro, në vitin 2022, mos shpenzimi i buxhetit ishte mbi 123 milionë euro.
Hasaj: Në vitin 2024 ka një dinamikë më të përshpejtuar të shpenzimit të buxhetit
“Në vitin 2024 nga të dhënat buxhetore dallojmë që kemi një dinamikë më të përshpejtuar të shpenzimit të buxhetit. Kjo veçmas në të gjitha kategoritë. Për herë të parë, që nga pas lufta i kemi mbi 3 miliardë euro buxhet të realizuar. Krahasuar me vitet e më hershme 2023 apo 2022, edhe në kategoritë kyçe kemi një shpenzim më të lartë dhe këtu e kam fjalën për shpenzimet kapitale. Dallohet që në vitin 2024 realizmi i investimeve kapitale ishte në një nivel thënë ndjeshëm më të lartë se në vitet e fundit, 2023 apo 2022. Realisht, është shkalla më e lartë e realizmit të investimeve kapitale që nga viti 2018…Një gjetje tjetër është që edhe tek pjesa e subvencioneve dhe transfereve sociale, rritja nuk ka qenë e ndjeshme. Është mirë që mos të na shtohet shumë barra buxhetore nga ana veçmas e transfereve sociale si vend”, thotë Hasaj.
Ndërkaq, lidhur me atë se shpenzimi i buxhetit të vitit 2024 kishte marrë hov më shumë muajt e fundit, sipas Hasajt kjo mund të ndodhë për shkak se bizneset i realizojnë punët më shumë në pjesën e dytë të vitit.
Hasaj: Shpenzimi i buxhetit në pjesën e dytë të vitit, bizneset mund t’i realizojnë punët në muajt e fundit
“Në vitin 2024 janë mbi 10 për qind rritje e shpenzimeve nga kategoria e pagave. Tek investimet kapitale vërehet që trend rritës në dinamikën e realizimit kanë të dy kategoritë, edhe qeveria qendrore por edhe ajo lokale. Nuk vërehet ndonjë dallim i theksuar…Trendi apo dinamika e shpenzimit të buxhetit për kapitale është më me rëndësi të shikohet si tërësi, për shkak të arsyeve të ndryshme. Meqë mund të ndodhë që vetë bizneset t’i realizojnë punët apo t’i penalizojnë punët më shumë në pjesën e dytë të vitit. Disa të tjera i realizojnë në pjesën e parë”, potencon Hasaj.
Për këtë dinamikë të shpenzimit të buxhetit, ish-kryetari i Odës Ekonomike të Kosovës, Safet Gërxhaliu thotë se duhet të rritet llogaridhënia dhe të ketë përgjegjësi.
Ai shprehet se buxheti i Kosovës është i politizuar, e që sipas tij në këtë rast Kosova dëmtohet në vend se të zhvillohet.
Gërxhaliu: Buxheti i Kosovës i politizuar, në vend që të zhvillohet
“Viti 2024 lë hapësirë për t’u dëshiruar. Ka qenë një buxhet i një vlere prej 3 miliardë e 360 milionë euro, i cili vërtetë nuk mund t’i përmbushë të gjitha objektivat dhe qëllimet e zhvillimit të qëndrueshme të ekonomisë kosovare. Mirëpo, ajo çka vërehet është fakti që ekonomia kosovare është politizuar. Derisa ka politizim të tillë edhe në buxhet, besoj që Kosova shumë më tepër dëmtohet sesa që mbështetet për t’u zhvilluar…Është një karakteristikë e kësaj qeverie fakti që deri në muajin tetor 2024 kemi pasur një përqindje shumë të vogël të shpenzimit të buxhetit, qoftë në komuna, qoftë në nivelin qendror, është mjaftë shqetësuese. Në këtë aspekt, besoj që duhet të rritet llogaridhënia, duhet të ketë përgjegjësi, por mbi të gjitha duhet dialog dhe komunikim të mirëfilltë”, thotë Gërxhaliu.
Eksperti i ekonomisë, thotë se orientimi i investimeve është më shumë i ngjyrosur politikisht siç potencon ai sesa që ka projekte konkrete.
Sipas tij, mungesa e investimeve të mjaftueshme në projekte kapitale po e ngulfat zhvillimin ekonomik dhe po e pengon fuqizimin e sektorit privat.
Në vitin 2023 për investime kapitale u shpenzuan afro 561 milionë euro, derisa në vitin 2022 kjo shifër ishte mbi 422 milionë euro.
Gërxhaliu: Mungesa e investimeve në projekte kapitale po e ngulfat zhvillimin ekonomik dhe fuqizimin e sektorit privat
“Nëse e bëni një strukturë nga niveli qendror në atë lokal e shihni që orientimi i investimeve është shumë më tepër i ngjyrosur politikisht sesa që ka projekte konkrete. E tëra kjo është duke e dëmtuar Kosovën në fusha të ndryshme. Nga keqmenaxhimi i buxhetit të vitit 2024, përveç qytetarëve, besoj koston më të lartë e paguan sektori privat apo komuniteti i biznesit, i cili është kontribuesi më i madh në grumbullimin e buxhetit. Mungesa e investimeve në projekte kapitale po e ngulfat zhvillimin ekonomik dhe fuqizimin e sektorit privat, po e fuqizon sektorin bankar dhe në këtë drejtim sot më shumë fitojnë bankat komerciale sesa sektori privat. Kjo duhet të jetë një vërejtje që cilado qeveri që të jetë në të ardhmen të mos përsëris gabime si në të kaluarën…Në katër vitet e fundit buxhetit total ka kaluar shifrën 12 miliardë euro. Kur kemi një shifër të tillë kohe 4 vjeçare besoj që mirëqenia dhe zhvillimi ekomomik do të duhej të ishte shumë më i madh se që është për momentin”, potencon Gërxhaliu.
Njëjtë potencon edhe deputeti nga Partia Demokratike e Kosovës, Ferat Shala, për çka thotë se shkak i mungesës së investimeve kapitale, është rritur importi.
Shala thekson se për shkak të mos zbatueshmërisë së duhur të buxhetit, është rritur edhe papunësia në Kosovë.
Shala: Mos realizimi i mjaftueshëm i buxhetit ka reflektuar me rritje të papunësisë
“Në linjat sektoriale ka shkuar në vija të caktuara të buxhetit që në kategorinë sociale dhe në disa kategori të tjera të cilat nuk kanë paga dhe mëditje dhe nuk kanë impakt zhvillimor. Fatkeqësia e madhe ekonomike është sepse investimet kapitale nuk kanë pasur shkallë të mjaftueshme të realizmit. E kjo ka rezultuar më pas me krizë të madhe ekonomike dhe ka rezultuar me një rritje të madhe të çështjes së relacioneve eksport, import…Fatkeqësisht dikur rreth 100 milionë euro është rritur shkalla i importeve krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar…Ne kemi një rritje enorme si asnjëherë më parë të importeve. Edhe kjo lidhet direkt me çështjen e implementimit, gjegjësisht realizmit të projekteve vendore në kategorinë e investimeve kapitale. Kjo ngecje, ky mos realizim ka reflektuar pastaj edhe në shkallë të lartë të papunësisë. Mos zbatueshmëria e këtyre ka dalur deri te çështja e asaj që quhet migrim i të rinjve”, thotë Shala.
Përveç kësaj, Shala shprehet se mënyra e shpenzimit të buxhetit ka ndikuar direkt edhe në ngritjen e inflacionit.
Nga Ministria e Financave, Punës dhe Transfereve nuk janë përgjigjur për KosovaPress lidhur me shpenzimin e buxhetit 2024 dhe për mënyrën e mbështetjes së sektorit privat.
Sipas raportit të GAP, në kuadër të buxhetit 2024, Qeveria e Kosovës ka rritur shpenzimet për gati në të gjitha kategoritë gjatë vitit të kaluar krahasuar me periudhën e njëjtë të vitit 2023, raporton KosovaPress.
Vetëm për transfere sociale, janë shpenzuar mbi 780 milionë euro ose mbi 100 milionë më shumë gjatë vitit të kaluar krahasuar me vitin paraprak.
Krahas shpenzimeve, për mallra dhe shërbime, janë shpenzuar 432 milionë e 541 mijë euro më 2024 ose 34.5 milionë euro më shumë se në vitin 2023.
Po kështu për subvencione dhe transfere nga kjo qeveri janë shpenzuar gjatë vitit që lamë pas 1 miliard e 114 milionë euro ose 35 milionë euro më shumë se në vitin 2023.
Përveç kësaj, për paga kjo qeveri ka shpenzuar
843 milionë e 675 mijë e ose mbi 76 milionë më shumë se në vitin 2023.
Veç kësaj, për shpenzime kapitale janë shpenzuar mbi 650 milionë euro, derisa të planifikuara për këtë sektor kanë qenë 860 milionë euro. Në vitin 2023 ishin shpenzuar për investime kapitale mbi 560 milionë euro.
Ndryshe, për vitin 2025, Kuvendi i Kosovës miratoi buxhetin 3.6 miliardë euro, për vitin 2024 ishte 3.314 milirdë. Derisa në vitin 2023 vlera e buxhetit ishte mbi 3 miliardë e 212 milionë euro. Ndërkaq, në vitin 2022 buxheti i miratuar ishte 2 miliardë e 748 milionë euro.
