Deri në vitet 1960, Deti Aral ishte një nga rezervuarët më të mëdhenj të brendshëm të ujit në botë. Gjatë shtatë dekadave, liqeni u nda fillimisht në liqene më të vegjël, derisa pjesa më e madhe e sipërfaqes së tij ishte avulluar plotësisht, duke lënë pas një shkretëtirë.
Deti Aral mbulonte një sipërfaqe prej 68,000 kilometrash katrorë. Sot, ai do konsiderohej liqeni i tretë më i madh për nga sipërfaqja pas Detit Kaspik dhe Lake Superior. Liqeni i tretë më i madh – Liqeni Victoria – gjithashtu ka ndryshuar në madhësi gjatë disa dekadave të fundit, por absolutisht jo aq sa Deti Aral, liqenet e mbetura të të cilit mbulojnë më pak se 10 për qind të sipërfaqes origjinale.
Deti tani ndodhet në kufirin midis Kazakistanit dhe Uzbekistanit, por për të kuptuar se si arriti formën e tij të tanishme, duhet ta kthehemi në epokën sovjetike. Në atë kohë, dy burimet kryesore të ujit të freskët të Detit Aral ishin Syr Darya dhe Amu Darya, lumenj që ushqenin liqenin e kripur me ujë të freskët dhe ruanin këtë pellg në një rajon kryesisht të thatë, shkruan IFL Science.
Gjatë viteve 1960, lumenjtë filluan të përdoren gjithnjë e më shumë për ujitje, duke ulur rrjedhën e ujit në liqen dhe duke çuar në një pakësim të ndjeshëm të madhësisë së tij. Në fund të viteve ‘80, liqeni tashmë ishte ndarë në dysh. Arali i Madh ishte vendosur në jug, ende në kufi, dhe Arali i Vogël ishte tashmë plotësisht në Kazakistan.
Gjendja vijoi të përkeqësohej. Dy dekada të tjera dhe Arali i Madh ishte ndarë edhe një herë në dy: një lob lindor dhe një lob perëndimor. Sot, lobi lindor është zhdukur, duke lënë pas një zonë të kripur të thatë, shkretëtirën Aralkum: shkretëtira më e re e Tokës.
Pamjet satelitore të terrenit të ri janë mjaft të habitshme. Liqeni kishte një industri të lulëzuar peshkimi që tani është zhdukur. Mikroklima e rajonit është ndryshuar plotësisht: dimrat janë më të ftohtë, verat janë më të nxehta dhe çdo vit, stuhitë e dhunshme të rërës përhapin rërën dhe kripën në qindra kilometra, duke ndikuar në shëndetin e popullatës lokale.
I gjithë seksioni jugor pritet të thahet së shpejti, ndërsa gjatë dy dekadave të fundit, përpjekjet ndërkombëtare janë përpjekur të ruajnë Aralin e Vogël. Diga Kok-Aral u ndërtua për të stabilizuar rrjedhën e Syr Darya, dhe gjatë 20 viteve të fundit, niveli i ujit në Aralin e Vogël është rritur me 4 metra.
