Nga Ilir Muharremi
Lo Sono është një skulpturë që nuk mund ta prekësh, por mund ta ndjesh. Ajo nuk ka formë, përmasa apo ngjyrë, por ekziston përmes perceptimit dhe imagjinatës. Çdokush që e pranon atë si vepër arti krijon në mendjen e tij konturet, materialin dhe praninë e saj. Është një objekt që nuk është aty, por që gjithsesi ndihet, një boshllëk që mbushet me mendim. Nëse arti zakonisht formësohet nga duart e artistit, këtu është shikuesi ai që i jep formë, duke e bërë skulpturën një reflektim të brendshëm të ekzistencës dhe perceptimit të tij. Në këtë mënyrë, Lo Sono nuk është thjesht një vepër arti, por një meditim i brendshëm, një dialog mes mendjes dhe boshllëkut, ku prania dhe mungesa bëhen një.
Në vitin 2021, artisti italian Salvatore Garau prezantoi një skulpturë të padukshme, të titulluar Lo Sono (“Unë Jam”), duke sfiduar jo vetëm konceptet tradicionale të artit, por edhe vetë natyrën e perceptimit dhe ekzistencës. Në mungesën e një forme materiale, kjo vepër ekziston vetëm përmes mendimit dhe besimit të atyre që e pranojnë atë si të tillë. Në këtë mënyrë, ajo merr një status pothuaj metafizik, duke u shndërruar në një fenomen që ngjan me mënyrën se si njerëzimi ka konceptuar Zotin: një prani e padukshme, një realitet që nuk mund të vërehet drejtpërdrejt, por që perceptohet në mënyrë të ndërmjetësuar nga mendja dhe shpirti. Garau argumenton se boshllëku nuk është një mungesë, por një hapësirë e mbushur me energji, një ide që ngjason me qasjet mistike të filozofisë dhe teologjisë që shohin të padukshmen si themelin e qenies.
Nëse Zoti është një qenie që ekziston nëpërmjet mendimit të njeriut dhe nëpërmjet kuptimit të tij mbi të pashpjegueshmen, atëherë Lo Sono mund të shihet si një pasqyrë artistike e këtij koncepti: një skulpturë që nuk është aty, por që gjithsesi pretendon një ekzistencë më të lartë, një prani që mbijeton vetëm në ndërgjegjen e atij që e mendon. Në këtë kontekst, vepra e Garau-s mund të shihet edhe përmes filozofisë së Friedrich Nietzsche-s dhe idesë së tij mbi “vdekjen e Zotit.” Nietzsche argumentonte se moderniteti, shkenca dhe racionalizmi e kishin bërë të panevojshëm konceptin e Zotit, duke e reduktuar atë në një ide të vjetëruar që nuk mbante më pushtet mbi mendjen njerëzore.
Në këtë kuptim, Lo Sono shfaqet si një paradoks: ajo është një skulpturë që funksionon sipas të njëjtit mekanizëm si Zoti, duke ekzistuar vetëm përmes besimit, por njëkohësisht vërteton edhe pohimin e Nietzsche-s se realiteti është një konstrukt mendësor. Nëse Zoti ka vdekur sepse njerëzimi nuk ka më nevojë për të, atëherë çfarë do të thotë që njerëzimi pranon një vepër arti që nuk ekziston, por që gjithsesi i jep vlerë? Mos ndoshta ky është një rikthim i besimit në një formë tjetër, një dëshmi e nevojës për transcendencë, për një përtej realitetit material? Nietzsche e shihte vdekjen e Zotit si një çlirim, por gjithashtu si një boshllëk të rrezikshëm që duhej mbushur me një kuptim të ri. Skulptura e Garau-s mund të shihet si një manifestim i këtij boshllëku, një përpjekje për të krijuar një objekt të shenjtë në epokën e artit konceptual, ku vetë ideja ka zëvendësuar materien.
Në fund, Lo Sono nuk është thjesht një skulpturë e padukshme, por një reflektim mbi natyrën e ekzistencës dhe fuqinë e perceptimit. Ajo provokon pyetje të thella mbi mënyrën se si e kuptojmë realitetin, mbi kufirin mes qenies dhe mosekzistencës, mbi atë nëse arti dhe besimi janë thjesht dy manifestime të së njëjtës nevojë njerëzore për të projektuar kuptim mbi boshllëkun. Nëse ekzistenca e Zotit është një akt besimi, atëherë edhe ekzistenca e kësaj skulpture është një akt i ngjashëm. Garau na sfidon të pranojmë se arti nuk është më një objekt, por një ide; se realiteti nuk është më një formë e prekshme, por një konstrukt që ne e pranojmë ose e refuzojmë. Në këtë mënyrë, Lo Sono është më shumë se një provokim artistik ajo është një dëshmi e një të vërtete më të thellë mbi natyrën e perceptimit dhe fuqinë e mendimit njerëzor për të krijuar realitete që shkojnë përtej të dukshmes.
