Një startup me bazë në SHBA, i fokusuar në riciklimin e hirit të qymyrit, reduktimin e emetimeve të çimentos dhe dekarbonizimin e industrisë së betonit, i ka dhënë hirit të qymyrit një jetë të dytë befasuese duke ndihmuar në dekarbonizimin e betonit, një nga materialet e ndërtimit më të ndotur në botë.
PHNX Materials, një startup i teknologjisë së pastër me seli në Kaliforni, zhvilloi një metodë për të nxjerrë përbërës të vlefshëm nga hiri, i cili është një nënprodukt toksik i ndarë imët i bërë nga djegia e qymyrit të pluhurosur, duke e bërë atë të përshtatshëm për përdorim në beton.
Me prodhimin e një kilogrami çimento që çliron afërsisht një kilogram CO₂, Krish Mehta, bashkëthemelues dhe CEO i PHNX Materials, thotë se procesi i tyre mund të zvogëlojë ndjeshëm gjurmën e karbonit të çimentos, një material përgjegjës për rreth 8 për qind të emetimeve globale të CO₂.
“Hiri mund të përdoret për të zëvendësuar deri në 30 përqind të çimentos,” shton Mehta, duke shpjeguar se ndërsa ekzistojnë sasi të mëdha hiri, shumica e tij është shumë e ndotur për t’u përdorur në mënyrë efektive në beton pa trajtimin e duhur.
Infrastrukturë e qëndrueshme
Çimentoja, agjenti lidhës në beton, lëshon sasi të mëdha CO₂ si nga furrat me temperaturë të lartë të përdorura në prodhimin e tij, ashtu edhe nga reaksioni kimik që e formon atë. Duke zhvendosur çimenton me hirin e përpunuar, ndërtuesit mund të krijojnë beton më të qëndrueshëm pa kompromentuar performancën.
Sistemi i PHNX synon squfurin dhe karbonin, papastërtitë e zakonshme në hirin që prodhuesit e betonit zakonisht i refuzojnë. Heqja e këtyre ndotësve jo vetëm që pastron hirin për përdorim në ndërtim, por gjithashtu jep nënprodukte të tregtueshme si squfuri dhe alumini. Startup po eksploron gjithashtu nxjerrjen e elementeve të tokës së rrallë, të cilët janë në kërkesë të lartë për teknologjitë e energjisë së pastër.
Kompania thuhet se sapo mbylli një raund fillestar prej 2.5 milionë dollarësh të udhëhequr nga firma investimi në fazat e hershme të njohura për mbështetjen e startupeve të drejtuara nga shkenca dhe të fokusuara në klimën si Divergent Capital, KdT Ventures dhe Overture, me pjesëmarrje nga investitorja e vjetër e teknologjisë së pastër Jane Woodward.
Ideja e përdorimit të hirit në ndërtim nuk është në fakt krejt e re për industrinë dhe shkon në shekuj në kohën kur romakët e lashtë përdorën hirin vullkanik në betonin e tyre, i cili u krijua nga përzierja e hirit vullkanik – i njohur si pozolanë – me gëlqere dhe ujë për të krijuar një llaç të qëndrueshëm.
Në historinë më të re, departamentet e transportit të SHBA-së kanë përdorur në mënyrë rutinore hirin e qymyrit për të rritur qëndrueshmërinë e projekteve të infrastrukturës. Për shembull, Caltrans i Kalifornisë mandaton të paktën 25 përqind të hirit në përzierjet e tij të betonit. Hiri ndihmon në parandalimin e reaksioneve kimike shkatërruese në beton që mund të shkaktojnë zgjerimin dhe plasaritjen e tij, veçanërisht kritike në infrastrukturën që pritet të zgjasë dekada.
Një mision dekarbonizues
Megjithatë, ndërsa fabrikat e qymyrit janë mbyllur në të gjithë SHBA-në, 21 prej të cilave në dy dekadat e fundit, hiri është bërë më i vështirë për t’u marrë. Qymyri , i cili dikur mbretëronte duke prodhuar më shumë se gjysmën e energjisë elektrike të vendit, ka parë që dominimi i tij të zbehet vazhdimisht me rritjen e burimeve më të pastra të energjisë, që tani përbëjnë vetëm 15 për qind të rrjetit të energjisë.
Megjithatë, mungesa që rezulton ka detyruar prodhuesit e betonit të reduktojnë përmbajtjen e hirit në rreth 8 për qind, duke e zëvendësuar atë me më shumë çimento, e cila është jo vetëm më e kushtueshme, por edhe më ndotëse. Ky ndryshim jo vetëm që rrezikon forcën dhe jetëgjatësinë e betonit, por gjithashtu rrit emetimet e tij të karbonit.
“Kur shpenzoni një miliard dollarë në një autostradë ose në një urë, dëshironi që ajo të zgjasë 100 vitet e ardhshme,” shpjegon Jorge Osio-Norgaard, bashkëthemelues i PHNX Materials dhe CTO. “Hiri ndihmon në arritjen e këtij qëllimi.”
Teknologjia e PHNX synon të përdorë 843 deponitë e hirit në të gjithë SHBA-në, duke e transformuar atë që dikur ishte një detyrim toksik në një zgjidhje klimatike. Kompania do t’u shesë hirin e pastruar prodhuesve të betonit dhe do të shesë elementë të nxjerrë në industri të tjera, squfur për plehra, alumin për prodhim dhe tokë të rralla potencialisht për elektronikë.
“Zhbllokimi i këtij furnizimi të fshehur është mënyra më e shpejtë dhe më e shkallëzuar për të dekarbonizuar betonin,” përfundon Mehta në një deklaratë .
