Fragmente mikroskopike të proteinave dhe ADN-së nga kockat e zbuluara në pluhurin e shpellës në një thellësi prej tetë metrash kanë zbuluar se neandertalët dhe njerëzit ndoshta kanë jetuar krah për krah në Evropën veriore 45.000 vjet më parë.
Analiza gjenetike e fosileve të gjetura në një shpellë afër qytetit Ranis në Gjermaninë lindore, sugjeron se njerëzit modernë ishin krijues të veglave dalluese prej guri në formë gjetheje që arkeologët dikur besonin se ishin bërë nga neandertalët, homininë me trup më të madh që jetonin në Evropë deri rreth 40 mijë më parë. Më parë, nuk dihej se njerëzit modernë ose homosapiens jetonin kaq larg në veri, shkruan CNN.
“Vendi i shpellës Ranis ofron dëshmi të përhapjes së parë të homosapiens nëpër gjerësitë më të larta të Evropës. Rezulton se artefaktet prej guri që mendohet se janë prodhuar nga neandertalët ishin në fakt pjesë e veglave të homosapiensit të hershëm,” tha autori i studimit Jean-Jacques Hublin, profesor në Collège de France në Paris dhe drejtor emeritus në Institutin Max Planck për Antropologjinë Evolucionare në Lajpcig.
“Kjo ndryshon rrënjësisht njohuritë tona të mëparshme për këtë periudhë: Homosapiens arritën në Evropën veriperëndimore shumë përpara zhdukjes së neandertalëve në Evropën Jugperëndimore,” shpjegoi Hublin.
Ky zbulim do të thotë se dy speciet, të cilat dikur ndërthurën dhe lanë gjurmë të ADN-së së neandertalit te njerëzit e sotëm, mund të kenë mbivendosur për disa mijëra vjet. Ai tregon gjithashtu se homosapiens kaluan Alpet dhe arritën në klimat e ftohta të Evropës veriore dhe qendrore më herët se sa mendohej. Tri studime që detajojnë gjetjet dhe analizat laboratorike u botuan në revistat “Nature” dhe “Nature Ecology and Evolution”.
Stili i veglave prej guri i gjetur në Ranis është zbuluar gjithashtu diku tjetër nëpër Evropë, nga Moravia dhe Polonia lindore deri në Ishujt britanikë. Arkeologët e quajnë këtë stil mjeti Lincombian-Ranisian-Jerzmanowician ose LRJ, sipas vendeve ku u identifikua për herë të parë.
Për të identifikuar se kush i bëri artefaktet, shkencëtarët gërmuan shpellën Ilsenhöhle pranë Ranis nga viti 2016 deri në vitin 2022. Kur shpella u zbulua në vitet 1930, u gjetën dhe u analizuan vetëm mjete. Këtë herë ishte e mundur të gërmohej më thellë dhe më sistematikisht dhe u gjetën fosile njerëzore.
“Sfida ishte të gërmoheshin tetë metra material nga lart poshtë, duke shpresuar se disa depozita mbetën pas sondazhit të viteve 1930,” tha bashkautori i studimit Marcel Weiss, një studiues pranë Universitetit Friedrich-Alexander të Erlangen-Nurnberg dhe Institutit për antropologji evolucionare Max Planck.
“Ne ishim me fat që gjetëm një shkëmb 1.7 metra të trashë që eksploruesit e mëparshëm e kishin humbur. Pasi e hoqëm manualisht atë shkëmb, më në fund zbuluam shtresa të LRJ dhe madje gjetëm fosile njerëzore,” thotë Weiss.
Megjithatë, mbetjet njerëzore nuk njiheshin menjëherë midis qindra fragmenteve të kockave të gjetura gjatë gërmimeve gjashtëvjeçare. Vetëm më vonë ekipi hulumtues e kuptoi përfundimisht se shtresat e sedimentit që përmbanin veglat prej guri LRJ përfshinin edhe mbetje njerëzore.
Si u bë zbulimi?
Studiuesit përdorën proteina të nxjerra nga fragmentet e kockave për të identifikuar mbetjet e kafshëve dhe njerëzve që gjetën, një teknikë e njohur si paleoproteomikë.
Ai i lejon shkencëtarët të identifikojnë kockat e njerëzve dhe kafshëve kur forma e tyre është e paqartë ose e pasigurt. Duke përdorur të njëjtën teknikë, ishte e mundur të identifikoheshin mbetje njerëzore midis eshtrave të gërmuara gjatë viteve 1930.
Sidoqoftë, analiza e proteinave ishte në gjendje të identifikonte vetëm kockat që i përkasin homininëve – një kategori që përfshin homosapiens dhe homoneanderthalensis ose neandertalët. Për të dalluar speciet, studiuesit nxorën fragmente të ADN-së së lashtë nga 13 fosilet njerëzore që ata identifikuan.
“Ne konfirmuam se fragmentet e skeletit i përkisnin homosapiens”, tha bashkautorja e studimit Elena Zavala, një studiuese pranë Universitetit të Kalifornisë, Berkeley dhe Institutit Max Planck.
“Është interesante se disa fragmente kishin të njëjtat sekuenca të ADN-së mitokondriale – madje edhe fragmente nga gërmime të ndryshme. Kjo tregon se fragmentet i përkisnin të njëjtit person ose ishin të lidhura nga nëna, duke i lidhur këto gjetje të reja me ato të dekadave më parë.”
Datimi me radiokarbon i fosileve dhe objekteve të tjera në shpellë sugjeroi se njerëzit jetonin rreth 45 mijë vjet më parë, duke i bërë ata homosapiens më të hershëm të njohur që banonin në Evropën veriperëndimore.
Rajoni atëherë kishte një klimë krejtësisht të ndryshme, me kushte tipike të një tundre stepë të ngjashme me ato të sotme në Siberinë. Gërmimet zbuluan praninë e drerit, arinjve të shpellës, rinoqerontëve dhe kuajve.
Studiuesit arritën gjithashtu në përfundimin se shpella përdorej kryesisht nga arinjtë dhe hienat në letargji dhe se njeriu qëndronte atje vetëm herë pas here.
“Kjo tregon se edhe këto grupe të mëparshme të homosapiens që u shpërndanë në të gjithë Euroazinë kishin tashmë njëfarë kapaciteti për t’u përshtatur me klimat e tilla të ashpra,” tha bashkautorja Sarah Pederzani, një studente post-doktoratë pranë Universitetit La Laguna – Spanjë, e cila udhëhoqi studimin paleoklimatik.
“Deri kohët e fundit, rezistenca ndaj klimave të ftohta mendohej se ishte shfaqur vetëm disa mijëra vjet më vonë, kështu që ky është një rezultat magjepsës dhe befasues,” shtoi ajo.
William E. Banks, një studiues pranë Universitetit të Bordosë në Francë, tha se studimet treguan se metodat e reja i lejojnë arkeologët të ekzaminojnë vendet në detaje të paprecedentë, duke përmirësuar aftësinë për të përcaktuar se kur një zonë ishte e banuar.
“Zbulimet përfaqësojnë një pjesë tjetër të rëndësishme të enigmës së kësaj periudhe komplekse kulturore dhe demografike në Evropë,” tha Banks në një koment mbi studimin.
Megjithatë, Banks, i cili nuk ishte i përfshirë në kërkime, shton se arkeologët “duhet të jenë të kujdesshëm që të mos përgjithësojnë nga një ose dy vendndodhje”.
Ai vuri në dukje se zbulimet e fundit sugjerojnë se neandertalët ishin në aspektin kulturor më kompleks sesa sugjerojnë stereotipet popullore dhe se arkeologët nuk duhet domosdo të supozojnë se në të gjitha rastet njerëzit modernë po bënin stile më komplekse veglash guri nga periudha kyçe para se neandertalët të zhdukeshin.
