Uraganet kombinojnë erërat dhe shiun e rrëmbyeshëm për të krijuar disa nga stuhitë më të fuqishme në Tokë.
Kur uraganet janë afër tokës, era mund të shkaktojë dëme shkatërruese, madje edhe tornado.
Por rreziku më i madh është shiu, i cili mund të shkaktojë përmbytje katastrofike dhe shpesh vdekjeprurëse, përcjell Telegrafi.
Këto stuhi fitojnë energji nga uji i ngrohtë dhe erërat e tij bëjnë një lëvizje rrethore karakteristike.
Stuhitë tropikale quhen kur erërat kalojnë 60 km/h dhe konsiderohen uragane kur erërat kalojnë 120 km/h.
Uraganet vlerësohen sipas pesë kategorive, bazuar në shkallën Saffir-Simpson.
Dhe e njëjta lloj stuhie ka emra të ndryshëm në varësi të rajonit të botës: “uraganet” zhvillohen mbi Atlantikun e Veriut, Paqësorin e Veriut qendror dhe Paqësorin Verior lindor, “ciklonet” formohen mbi Paqësorin Jugor dhe Oqeanin Indian dhe “tajfunet” zhvillohet në Paqësorin Veriperëndimor.
Por si formohen uraganet dhe çfarë mund të ndihmojë në zbutjen e dëmeve?
Shekuj më parë, eksploruesit evropianë mësuan fjalën indigjene të Karaibeve Hurakan, që nënkupton “shpirtrat e këqij dhe perënditë e motit”, për të përshkruar stuhitë që goditën anijet e tyre në Karaibe.
Kujtojmë se sezoni i uraganeve në Oqeanin Atlantik arrin kulmin nga mesi i gushtit deri në fund të tetorit dhe mesatarisht pesë deri në gjashtë uragane në vit.
Ndërsa ciklonet në veri të Oqeanit Indian zakonisht formohen midis prillit dhe dhjetorit, me kulmin e aktivitetit të stuhisë rreth majit dhe nëntorit.
Uraganet fillojnë si shqetësime tropikale në ujërat e ngrohta të oqeanit me temperatura sipërfaqësore prej të paktën 26 gradë Celsius.
Pse uraganet janë të rrezikshëm
Uraganet sjellin shkatërrim në breg në mënyra të ndryshme.
Kur një uragan zbret në tokë, ai shpesh prodhon një stuhi shkatërruese – uji i oqeanit i shtyrë në breg nga era – që mund të arrijë 6 metra lartësi dhe të lëvizë disa kilometra në brendësi të tokës.
Stuhitë dhe përmbytjet janë dy aspektet më të rrezikshme të uraganeve, që përbëjnë tre të katërtat e vdekjeve nga ciklonet tropikale të Atlantikut, sipas një studimi të vitit 2014, thuhet në një shkrim të nationalgeographic, përcjell Telegrafi.
Për shembull, një e treta e 1200 vdekjeve nga uragani Katrina, i cili ra në tokë në brigjet e Luizianës në vitin 2005, u shkaktuan nga përmbytja.
Katrina është gjithashtu uragani më i kushtueshëm i regjistruar, me dëme që arrijnë në 125 miliardë dollarë.
Gjithashtu edhe erërat e forta të një uragani janë shkatërruese dhe mund të shkaktojnë tornado.
Por shirat e rrëmbyeshëm shkaktojnë dëme të mëtejshme nëpërmjet përmbytjeve dhe rrëshqitjeve të dheut, të cilat mund të ndodhin shumë kilometra në brendësi të tokës.
Ndërkohë thuhet se mbrojtja më e mirë kundër një uragani është një parashikim i saktë që u jep njerëzve kohë për t’u larguar nga rruga.
Si ndikon ndryshimi i klimës në uraganet
Ndryshimet klimatike mund të shkaktojnë “mot më të shpeshtë dhe më intensiv ekstrem”, dhe kjo përfshin uraganet.
Sezoni i uraganeve i vitit 2018 ishte një nga më aktivët e regjistruar, me 22 uragane të mëdha në hemisferën veriore në më pak se tre muaj, dhe 2017 gjithashtu pa stuhi serioze shkatërruese të Atlantikut.
Ndërsa një numër faktorësh përcaktojnë forcën dhe ndikimin e një uragani, temperaturat më të ngrohta në vende të caktuara luajnë një rol të rëndësishëm.
Ngrohja e temperaturave mund të ngadalësojë gjithashtu ciklonet tropikale, të cilat mund të jenë problem nëse përparimi i tyre mbi tokë zgjatet, duke rritur potencialisht valët e stuhive, reshjet dhe ekspozimin ndaj erërave të forta.
Andaj, tendencat e mundshme e bëjnë më të rëndësishme se kurrë përgatitjen për stuhitë e ardhshme dhe trajtimin e shkaqeve rrënjësore të ndryshimeve klimatike, thonë shkencëtarët.
