Nga Fehmi Pireva
(Fragment nga romani)
Dikush ka hedhur sytë në dritare, në drejtim të veriut. Thanë ka vdekur Teki Porta. Njeriu, që jetoi më së gjati, këngëtari popullor i fshatit, që i argëtonte të gjithë, me këngët e tij më të dashura. Një njeri që zgjodhi rrugën të jetojë i lirë. Përveç me “artin” e vetë, nuk mbahet në mend ta ketë shqetësuar dikë. Mërinë e shumë njerëzve, kundër Teki Portës, e kisha kuptuar heret, e cila vinte nga veçantija e tij. Nga e drejta për të qenë ndryshe nga të tjerët, por me liri të kufizuar.
Si fëmijë, mendoja, këtë njeri më mirë ta kishte falë Zoti, zog mali a bilbil. Vetëm ai e thoshte atë, të cilën e ndjente në shpirt.
E xhelozonin për lumturinë, qoftë në gjendje varfërie apo edhe si i kamur. Kisha arritur t’i lexojë fytyrat e ekonomistësve, biznismenëve, të cilët ishin nismëtarë të ndërtimit të ngushëllimores. Njëri prej tyre nuk arriti ta mbante dufin që kishte. Tha se nuk kishte besuar kurrë, se, porta e ngushëllimores, do të fillonte punën me Tekiun. Na vaftë puna mbarë! Pas ngrehjes së ngushëllimores, për të cilën thoshin se punimet u kryen deri në çelës në dorë, filloi njëfarë listimi në heshtje, cilët pleq në lagje, pritej ta linin këtë botë.
Renditjen e kishte prishur, Gafurr Zallishta, i cili po hynte në vitin e tretë të sëmurjes dhe qëndrimit në shtrat, pas goditjes nga Covid 19. Themeluesit e ngushëlllimores, kishin frikë se, investimi i madh, të cilin e kishin bërë, nuk do t’iu shkonte huq. Ngushëllimorja pritej të kishte punë për 4-5 vjetët e ardhshme. Veziri që nuk ishte larg të nëntëdhjetave, nuk po jepte shpirt, siç pritej. Sadoqë pësoi thyerje të disa gjymtyrëve, arriti t’i mbijetonte disa ndërhyrjeve kirurgjike-ortopedike.
Ortopedi më i mirë arriti t’ia bënte një karrocë me mbajtëse hekuri, sa çdo ditë, në kohën me diell, bënte lëvizje në rrugën “Nexhmedin Pireva”. Kemi, një i afërm i tij, përhapte lajmin: Veziri ka vdekur, por e kanë kthyer në një robot prej hekuri. Zemrën, po ashtu e ka nga hekuri, mëlçinë, shpretkën, ndërsa në vend të lukthit ia kanë montuar një rezervuar prej çeliku, mu si të veturave me benzinë, ku mund të ushqehet deri në pesë herë në ditë. Mushkëritë me flegra plastike, sa nuk do të vdesë më kurrë.
Themeluesve të ngushëllimores iu kishin dështuar parashikimet për vdekjet e pritura. Ata angazhuan një jurist, që ta shkruante programin dhe statutin e ngushëllimores: kush do ta kishte të drejtën e shfrytëzimit, e kush jo. Si do të veprohej me të gjithë ata (edhe me mua) që jo vetëm se kundërshtuan ndërtimin, por nuk dhanë asnjë metelik? A do t’iu lejohet mbatja e ceremonisë së ngushëllimeve?
Në program do të parashikohej, nëse vdekjet do të rralloheshin, e pamja do të hiqej, e, ngushëllimoren do ta kthenin, si një vendtakim, ku do të mbledheshin të rinjtë për t’i festuar ditëlindjet. Do të mbaheshin takime të nivelit të lartë, për t’i biseduar çështjet madhore në vend dhe botë. Deri te mundësia e blerjes së një roboti, që bën vetë kafenë dhe u shërben të gjithë atyre, që mblidhen të dielave.
Amiri, kushëriri im, nguli këmbë, që të mos harrohen pa u shkruar në program, lojërat e vjetëra, si: cic-mici, loja me filxhana, loja me kapuça. Juristin e këshilluan t’i shkruante emrat e të gjithë atyre, që kishin të drejtën ta kishin një kopje të çelësit. Haqif Dhamçi, kërkoi një çelës të veçantë. Të ishte më i madhi, pra, siç e quante: kryeçelësi i çelësave të ngushëllimores. Sa herë të ndjehej i shqetësuar, të shkonte dhe të mbyllej i vetëm.
Të çante për kohën e fëmijërisë, për gruan e vdekur, për kohërat, të cilat ndryshuan jetën e tij dhe moshatarët e vdekur. Për të vetmin djalë, që nuk iu bind të qëndronte me të, por iku larg në Australi. Për humbjen e respektit, shpërfilljen dhe përçmimin nga njerëzit. Dhe t’ia thoshte asaj këngës së vjetër, që i mbante mend vetëm katër rreshtat e parë:
Ah, sa shpejt na iku jeta,
Plak i keq në më thënçin,
Më lanë shokët, tani gruaja
Merre o Zot, Haqif Dhamçin!
Në program dhe në statut, nuk do të hynte vetëm një njeri. Ai ishte një shkrimtar i vendlindjes, për të cilin, themeluesit e ngushëllimores, thanë: mbesim me shpresë, se, ai do të pendohet, ndryshe, pas vdekjes, askush nuk do t’ia mbajë ngushëllimet, as s’do të kujtohet për të mirë, për kohën sa ishte gjallë. Aq më pak, se do të mërzitet dikush për të, pas kalimit të shpirtit të tij të keq në ferr.
Dikush propozoi të mos varroset në Varrezat e Veriut, sepse mund t’ua prish qetësinë, të gjithë burrave dhe grave të vendlindjes. Por, ata, sikur harruan, sa ishte gjallë shkrimtari, propozoi që njerëzit e vendlindjes, t’i kursente për mbatjen e ngushëllimeve. Nëse nuk e kishte vendin sa ishte gjallë, në mesin e të gjallëve, ta njoftonin, para se t’i mbyllte sytë, se ku do të varrosej, apo kërkohet ta linte një testmanet për komunën, ku njëri nga kryetarët e radhës, i cili shikon me dy sy, të kujdesej për vendin dhe mënyrën e varrimit?
Një pasdite, në rrugën “Nexhmedin Pireva”, qëlloi të më zinte shiu vjeshtor, pa ombrellë. Ndalova për një çast përballë malit Kulinë. Aty, ku kisha ndaluar shpesh, që era të ma sillte aromën e tokës së lagur, luleve, ku rrezet e diellit, pas një mëngjesi të kthjelltë, ma miklonin fytyrën, ma mbushnin shpirtin plot dashuri, të cilën kërkoja ta mbjellë, diku mes njerëzve, por, që dikush ua kishte vjedhur… para se ata të zgjoheshin nga gjumi, plot ëndërra të këqija.
Ngushëllimorja ka zënë vend në një shpatije. Rruga që kalon mbi të, matet me pullazin e saj. Në një mbrëmje dimërore, kur dritat, sapo të jenë ndezur, dikush do të lutet për shpirtin e të ndjerit a të ndjerës, që zuri sonte vend në qiellin e shtatë. Ndoshta, atje do të gjejë më shumë qetësi se sa në tokë. Por, deri atje, rruga për të arritur fjala e një predikuesi, gjer te Zoti i tyre, do të jetë shumë e largët. Sa pesha e saj, kur nuk e ka forcën e ngjitjes drejt lartësive, në mungesë të çiltërsisë, ajo, si guralec i hedhur, nën ligjin e pamëshirshëm të gravitetit, do të kthehet sërish, te ngushëllimorja. Ndoshta e tërhequr nga pesha e mëkatit e të të gjallëve.
